Bản sắc văn hoá “chống lại” sự xâm lăng văn hóa

>>Tìm lại vị thế văn hóa dân tộc

Bản sắc dân tộc được kết tinh trong ý thức dân tộc, tâm hồn dân tộc, tính cách dân tộc, tâm lý dân tộc, di sản văn hóa của dân tộc...

Bản sắc dân tộc tạo nên cốt cách, tinh hoa, “quốc hồn, quốc túy” cho văn hóa Việt Nam, đảm bảo sự trường tồn của dân tộc. Bản sắc văn hóa cũng góp phần tạo dựng bản lĩnh, nội lực, giúp chúng ta “hòa nhập mà không hòa tan”, đứng vững trong cơn lốc toàn cầu hóa.

Hoà nhập nhưng không hoà tan

Đến lúc này, khi chúng ta đang mở rộng cánh cửa để hội nhập mạnh mẽ với toàn cầu, vấn đề giữ gìn bản sắc càng trở nên cấp thiết. Trên nhiều diễn đàn, các chính trị gia, những nhà quản lý, chuyên gia văn hoá đặc biệt lưu ý cụm từ “xâm lăng văn hoá”.

Suốt chiều dài lịch sử dân tộc, khi bị kẻ thù đô hộ, chúng không chỉ thiết lập thể chế chính trị, đàn áp người dân, tạo xung đột giai cấp… mà còn nô dịch văn hóa, tiến tới đồng hoá về văn hoá. Trong 1000 năm Bắc thuộc, các triều đại phong kiến Trung Quốc khuất phục người Việt bằng văn hóa Trung Quốc.

Có những giai đoạn lịch sử dân tộc phải chứng kiến sự tàn phá về văn hóa khủng khiếp. Cho đến sau này, thực dân Pháp, đế quốc Mỹ cũng muốn bành trướng, thay đổi toàn bộ văn hóa dân tộc Việt Nam, nhiều tư tưởng, sản phẩm công nghiệp gắn với văn hóa của chế độ thực dân, đế quốc được đưa vào xâm chiếm.

Nhưng có một điều, sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt đã hoàn toàn không bị khuất phục trước kẻ thù xâm lược. Hơn thế, người Việt Nam ứng xử thông minh, “Việt Nam hóa” những tư tưởng từ bên ngoài để tạo nên nhiều thành tựu văn hóa cực kỳ to lớn mà chính chúng ta cũng không thể ngờ.

>>Xây dựng đội ngũ những con người làm văn hóa chuẩn mực

>>Sức mạnh của văn hóa

Những tác phẩm văn học nghệ thuật, những tiểu thuyết, hội hoạ, sân khấu…đều xác lập nhiều thành tựu đỉnh cao, bắt nguồn từ bản sắc cùng với quá trình hội nhập một cách chọn lọc để cuối cùng đi đến mệnh đề mà ngày hôm nay, chúng ta vẫn luôn nhắc tới: “Hoà nhập nhưng không hoà tan”.

Giá trị lý luận nổi bật của Đề cương Văn hoá Việt Nam năm 1943 là Đảng ta đã nêu lên ba nguyên tắc của vận động xây dựng văn hóa Việt Nam trong giai đoạn này: “Dân tộc hóa”, “Đại chúng hóa” và “Khoa học hóa”.

Ba nguyên tắc hay ba phương châm vận động văn hóa này đã đáp ứng đúng nhu cầu bức thiết của thực tiễn làm cơ sở, để Đảng lãnh đạo, tổ chức và huy động các lực lượng văn hóa, đội ngũ trí thức văn nghệ sĩ và các tầng lớp nhân dân, khơi dậy khát vọng giải phóng dân tộc, đập tan chế độ phát xít, thực dân, phong kiến, giành độc lập, tự do cho dân tộc.

Giữ gìn văn hoá là giữ gìn hồn cốt dân tộc

Trong bài phát biểu tại Lễ kỷ niệm 40 năm Đề cương (1983), đồng chí Trường Chinh đã giải thích cụ thể về lý do và mục đích của việc đề ra các nguyên tắc này. Trong đó, trả lời câu hỏi “Vì sao phải Dân tộc hóa?”, theo đồng chí Trường Chinh, gần 100 năm thống trị, thực dân Pháp đã du nhập vào Việt Nam những nhân tố tiêu cực, phản động của văn hóa tư sản và đế quốc.

Chúng đề cao sự giàu mạnh của thực dân, ca tụng chính sách thuộc địa của chủ nghĩa thực dân, gieo rắc vào đầu óc người Việt Nam tinh thần nô lệ, lệ thuộc, sùng bái văn hóa Pháp, chạy theo cuộc sống hưởng lạc, đồi trụy, xa rời và miệt thị truyền thống văn hóa dân tộc, nảy sinh tâm lý tự ti dân tộc, giảm sút tinh thần yêu nước và ý chí đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Mục đích của nguyên tắc “Dân tộc hóa là làm cho văn hóa trực tiếp phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc, làm cho trí thức có đầy lòng tự hào, dũng cảm đứng lên tiếp nhận trách nhiệm của mình trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng Tổ quốc, xây dựng và phát triển nền văn hóa mới Việt Nam”.

Khát vọng đổi mới tạo xu thế phát triển mới của nền văn hoá, ở đó không có sự tách rời với xu thế phát triển của nhân loại. Nhưng cũng sớm nhìn thấy những nguy cơ nếu một nền văn hoá, văn nghệ cứ mải miết chạy theo những trào lưu, những xu thế thời thượng ấy mà vô tình, hoặc cố ý lãng quên những giá trị thuộc về cốt cách, bản sắc của mình.

Đảng ta ngay từ rất sớm đã vạch ra đường lối phát triển đúng đắn để từ đó cho đến sau này, đội ngũ văn nghệ sĩ, tri thức, hàng ngũ tinh hoa Việt đều luôn thấm nhuần tư tưởng giữ gìn văn hoá chính là giữ gìn hồn cốt dân tộc.