Báo động hàng giả, kém chất lượng ở ngành thực phẩm chức năng

Phó chủ tịch Hội Y học cổ truyền Việt Nam PGS.TS Hồ Bá Do, cho biết như vậy tại hội thảo “Gian lận thương mại - Hệ lụy và giải pháp” do Công ty Truyền thông Quốc tế Hàn - Việt tổ chức ở TP HCM. 

Loạn hàng giả, hàng kém chất lượng

Theo PGS.TS Hồ Bá Do có một thực tế đáng buồn hiện nay là dược liệu quý của Việt Nam hầu như cạn kiệt, bởi sự thôn tính của các thương lái nước ngoài mà cụ thể là Trung Quốc. Trong những năm qua các dược liệu quý của Việt Nam được nhiều thương lái Trung Quốc vào các thôn, bản thu mua hết, đưa về Trung Quốc hút sạch hoạt chất bằng hệ thống chiết xuất lấy tinh chất bằng công nghệ cao áp. Sau đó, bã dược liệu với hình thức, màu, mùi vị nhưng không còn chất từ Trung Quốc được xuất trở lại Việt Nam với giá rẻ và được tiêu thụ mạnh.

Cụ thể như sâm ngọc linh, loại sâm hàng đầu thế giới được phát hiện tại Việt Nam theo các chuyên gia, cây sâm ngọc linh phải được trồng 6 năm mới thu hoạch được. Hiện sâm bán tràn lan trên thị trường toàn là sâm giả từ Trung Quốc, thậm chí ngay thủ phủ trồng sâm ngọc linh của Việt Nam cũng tràn lan sâm giả. Tương tự với lan gấm 5 triệu một cân tươi, 10 triệu cân khô, nay không tìm ra để bán. Lá dâm dương hoắc khô đang được bán tràn lan ở thị trường Việt Nam trong chợ Sapa, đường Hải Thượng Lãn Ông (Q.5, TP.HCM) giá 30.000 đồng/kg chỉ là lá khô. Theo ông Do, hiện nay làm gì có lá dược liệu dâm dương giá rẻ mạt vậy? Tiền triệu không mua được để bào chế thuốc, sao có vài chục ngàn vậy mà bán tràn lan.

Cũng liên quan đến tình trạng hàng giả, hàng nhái đang trôi nổi trên thị trường mà tập trung ở các sẩn phẩm thực phẩm chức năng, các chuyên gia tại hội thảo cho rằng, thị trường thực phẩm chức năng Việt Nam đáng báo động, hàng giả, hàng nhái tràn lan. Trong khi tốc độ phát triển các cơ sở thực phẩm chức năng tăng nhanh như vũ bão, song cơ sở làm được hàng chất lượng đủ chuẩn để xuất khẩu vô cùng hiếm hoi. Số liệu từ Bộ Y tế được cập nhật tại hội thảo cho thấy, năm 2000, Việt Nam chỉ có 13 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng với 63 sản phẩm. Tuy nhiên, đến năm 2016 đã có đến 1.872 cơ sở sản xuất, với 3.447 sản phẩm. Chưa cập nhật con số chính xác, nhưng theo Viện Thực phẩm chức năng Việt Nam, con số trên đã tăng hơn nhiều. Điểm yếu của thực phẩm chức năng Việt Nam là hiện chưa có quy chuẩn, tiêu chuẩn nào cả. Mạnh ai nấy làm, nấy bán.

Cần siết chặt quản lý

Tình trạng hàng giả, hàng nhái trôi nổi trên thị trường Việt Nam hiện nay một phần do quản lý của các ngành chức năng chưa thực sự nghiêm khắc, theo các chuyên gia cần có những chế tài mạnh đủ sức răn đe để kiểm soát tình hình hàng giả hiện nay.

Liên quan đến vấn nạn sản xuất hàng giả nói chung và dược phẩm giả nói riêng, nhiều kiến nghị đưa ra tại hội thảo cho rằng, các hình thức phạt với hành vi làm giả phải được tăng mạnh hơn, có tính răn đe hơn, chứ không thể phạt cho qua chuyện. Lấy dẫn chứng vụ tiêm thuốc an thần cho gần 4.000 con heo bị phát hiện tại điểm giết mổ TP.HCM nhưng chỉ bị phạt 20 triệu đồng, trong khi tại Đài Loan, một trang trại trồng chè, nếu bị phát hiện một cây chè có sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định, mức phạt có thể khiến chủ trang trại đó sạt nghiệp.

Về vấn đề này, Luật sư Trương Thị Hòa - Đoàn luật sư TP.HCM cũng cho biết, các doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh và người tiêu dùng cần nắm thông tin của các cơ quan quản lý để kịp thời yêu cầu xử lý khi phát hiện các trường hợp gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái. Hiện nay Việt Nam có nhiều cơ quan có thẩm quyền, có chức năng đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại như Công an, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Quản lý thị trường, Thanh tra chuyên ngành…

Luật sư Hòa cũng dẫn một số điều luật áp dụng hành vi gian lận trong thương mại và cho rằng, nếu được áp dụng đúng và xử lý nghiêm đúng luật vẫn có hiệu quả hơn tình trạng hiện nay. Và có một hạn chế là Việt Nam còn có những quy định như vào bắt tận tay cơ sở đó đang làm hàng giả nhưng vì hàng hóa đó chưa được tiêu thụ trên thị trường, nên việc xử lý cũng sẽ nhẹ hơn là hàng hóa đã lưu thông. Khác với các nước, đã làm giả khi bị phát hiện thì hình thức xử phạt như nhau.