Biến thể SARS-CoV-2: Mối lo và hành động!

NGUYỄN CHUẨN• 28/01/2021 08:50

Một nhóm các đột biến virus dường như đang đẩy nhanh sự lây lan của COVID-19 và các nhà khoa học đang chạy đua để tìm hiểu.

Phần I: Vì sao các biến thể của virus SARS-CoV-2 lại lây nhiễm nhanh?

Sau một năm cô lập và phong tỏa, các sự kiện bị hủy hoặc chuyển thành trực tuyến, các nền kinh tế bị khủng hoảng nghiêm trọng. Nhưng khi ngày càng nhiều quốc gia mất cảnh giác, một loạt các biến thể lây lan nhanh của SARS-CoV-2 đang di chuyển thông qua các quần thể trên khắp thế giới. Sự gia tăng nhanh chóng của bộ ba biến thể virus đột biến cho thấy sự gia tăng khả năng lây truyền, đẩy nhanh tốc độ nhảy vọt của virus từ vật chủ này sang vật chủ khác.

Hình ảnh kính hiển vi màu này cho thấy một tế bào sắp chết (màu xanh lá cây) bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2 (màu xanh lam), được phân lập từ một bệnh nhân. Ảnh NIAID IRF.

Hình ảnh kính hiển vi màu cho thấy một tế bào sắp chết (màu xanh lá cây) bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2 (màu xanh lam), được phân lập từ một bệnh nhân. Ảnh NIAID IRF.

Hiện tại các nhà khoa học hiện đang chạy đua để giải mã chính xác “mớ bòng bong” của các đột biến trong từng biến thể ảnh hưởng đến sự lây lan của virus. Nghiên cứu này được cho là đặc biệt quan trọng để tìm hiểu những rủi ro từ các dòng hiện tại và dự đoán cách các biến thể trong tương lai có thể thay đổi tiến trình của đại dịch.

Adam Lauring, một bác sĩ bệnh truyền nhiễm và nhà virus học tại Đại học Michigan cho biết: “Chúng ta có sự lây lan không kiểm soát được virus ở hầu hết thế giới. Vì vậy, virus có rất nhiều cơ hội để tiến hóa".

Nhiều trường hợp hơn đồng nghĩa với nhiều trường hợp tử vong hơn và nhiều người phải chịu tác động lâu dài từ các cuộc đọ sức với COVID-19.

Cơ chế lây nhiễm của virus SARS-CoV-2 đột biến?

Virus nhân bản bằng cách chiếm quyền điều khiển cơ cấu tế bào của vật chủ để tạo bản sao của chính nó. Nhưng giống như một người đánh máy mắc lỗi khi họ gõ lặp đi lặp lại cùng một câu, các bản sao di truyền sẽ tích lũy các lỗi nhỏ, hoặc đột biến. Nhiều thay đổi “không ảnh hưởng” đến chức năng của virus và một số thậm chí còn gây hại cho khả năng nhân lên của SARS-CoV-2.

Các nhà khoa học đang chạy đua để tìm hiểu về các biến thể mới của coronavirus ở Anh, Brazin, Nam Phi.

Các nhà khoa học đang chạy đua để tìm hiểu về các biến thể mới của coronavirus ở Anh, Brazil và Nam Phi.

“Virus đang có những sự đột biến ”, Akiko Iwasaki, một nhà miễn dịch học tại Trường Y Yale ở Connecticut cho biết. Đôi khi các đột biến trung tính được di truyền một cách tình cờ và có thể trở nên phổ biến trong một quần thể. Một số những thay đổi có lợi cho virus và có thể thúc đẩy sự lây lan của nó, dẫn đến một biến thể mới vượt trội hơn các dòng virus địa phương khác và khiến các ca bệnh tăng lên.

Đó dường như là những gì đã xảy ra ở Anh, Brazil và Nam Phi. Ở Vương quốc Anh, biến thể B.1.1.7 có khả năng đã thúc đẩy mức tăng đột biến kỷ lục của khu vực về số ca COVID-19 trong tháng Giêng. Hiện tại, biến thể này đang lưu hành ở hơn 60 quốc gia, bao gồm cả Mỹ và các dự đoán cho thấy nó sẽ trở thành loại vi rút phổ biến nhất ở Mỹ vào giữa tháng Ba.

Một dòng phát sinh độc lập được gọi là P.1 cũng có thể gây ra một làn sóng ca bệnh ở Manaus, Brazil, nơi nó chiếm gần một nửa số ca nhiễm COVID-19 mới vào tháng 12. Minnesotan đã báo cáo trường hợp P.1 đầu tiên của Mỹ ở một cư dân trước đây đã du lịch đến Brazil. Và một dòng thứ ba đang báo động, được gọi là B.1.351, lần đầu tiên được phát hiện giữa một làn sóng lây nhiễm vào tháng 12 ở Nam Phi.

Chính xác việc các đột biến đã tạo ra các biến thể như thế nào vẫn chưa chắc chắn. Một đột biến cụ thể, được gọi là N501Y, xuất hiện độc lập trong cả ba biến thể, cho thấy nó có thể mang lại lợi thế cho virus. Các nhà khoa học cho rằng, đó là một dấu hiệu cho thấy có sự chọn lọc tự nhiên đang diễn ra.

Đột biến N501Y ảnh hưởng đến protein đột biến của virus, đây là chìa khóa mà nó sử dụng để mở khóa sự xâm nhập vào tế bào của vật chủ. Các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm cho thấy đột biến này cải thiện khả năng liên kết với tế bào của protein đột biến, gợi ý rằng nó có thể làm tăng khả năng lây nhiễm vật chủ của các biến thể.

Một khả năng khác là các biến thể mới khiến những người bị nhiễm có nhiều bản sao của virus hơn. Điều này dẫn đến sự “phát tán” virus trong không khí khi mọi người nói, hát, ho và thở. Nhưng các nghiên cứu khác nhau đã đưa ra các kết quả trái ngược nhau, và nghiên cứu lớn nhất về chủ đề này cho thấy các biến thể mới không có khả năng làm tăng lượng virus.

Các đột biến cũng có thể giúp virus SARS-CoV-2 lây lan theo nhiều cách khác. Ví dụ, một số có thể khiến người bệnh dễ lây nhiễm trong thời gian dài hơn. Những thay đổi khác có thể giúp virus tồn tại lâu hơn bên ngoài cơ thể hoặc thậm chí tăng khả năng tái tạo của chúng. Và để làm phức tạp thêm vấn đề, các chỉnh sửa riêng lẻ đối với bộ gen của virus có thể tự hoạt động khác với chúng hoạt động như một tập hợp các đột biến.

Tuy nhiên, không phải tất cả các tin tức đều là u ám và diệt vong. Các phân tích mới nhất về vắc-xin cho thấy chúng vẫn có hiệu quả chống lại các biến thể mới. Và cho đến trước khi mọi người được chủng ngừa, các biện pháp đã được biết đến để ngăn ngừa lây nhiễm như đeo khẩu trang, giữ khoảng cách, rửa tay và dành nhiều thời gian ở ngoài trời… trở nên đặc biệt quan trọng để ngăn chặn làn sóng virus mới...