Bộ trưởng Bộ Công Thương: Cần lập bản đồ khu vực sụt lún và siết quản lý thuỷ điện

Tại phiên thảo luận tại hội trường về các vấn đề kinh tế - xã hội, đã có nhiều ý kiến liên quan hoạt động của các thủy điện trong mưa lũ vừa qua. Thậm chí có ý kiến phản ánh nghi vấn nhà đầu tư đã lợi dụng thủy điện nhỏ để lấy gỗ thu lợi, gây tác động tiêu cực đến môi trường.

“Phát triển thủy điện vừa và nhỏ cho thấy cơ chế, chính sách chưa có "rào cản" thích hợp để loại ra các dự án kém hiệu quả, rủi ro cao, có thể phá vỡ sinh kế, làm mất rừng”, Đại biểu Trần Thị Dung nói.

Không bổ sung thủy điện sử dụng đất rừng tự nhiên từ năm 2016

Giải trình ý kiến các đại biểu, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, Thủy điện từ lâu đã được quan tâm đặc biệt, đặt trong hàng loạt sự giám sát.

Cả nước hiện có 429 đập thủy điện với các quy mô khác nhau, dung tích trữ nước 56 tỷ m3, công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37% công suất điện hiện nay. Bộ trưởng nhấn mạnh, đây là nguồn năng lượng "rất quan trọng", phục vụ nhu cầu năng lượng trong quá trình phát triển.

"Chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng nhập khẩu, năng lượng sơ cấp đã gần hết, thủy điện vì thế là nguồn năng lượng rất quan trọng", Bộ trưởng Bộ Công Thương nói.

Ngoài chức năng phát điện, các hồ chứa còn có tác dụng tích nước, tùy công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ. Vì thế, việc quản lý, khai thác nguồn năng lượng này như thế nào là nhiệm vụ quan trọng của đất nước. 

Bộ trưởng cho biết, sau nghị quyết 62 của Quốc hội cuối năm 2013 và nghị quyết 11 của Chính phủ, công tác phát triển, vận hành thủy điện, an toàn hồ đập đã được đảm bảo. Từ năm 2016, Bộ Công Thương phối hợp Bộ ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ dự án thủy điện nào, dù lớn hay nhỏ, sử dụng đất rừng tự nhiên. Tỷ lệ chiếm dụng đất từ các dự án được bổ sung quy hoạch cũng giảm, chỉ có 1,9 ha đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng trồng, rừng nghèo cho 1MW điện, thấp hơn mức chiếm dụng 10 ha đất cho 1MW theo quy định. "Điều đó chứng tỏ chúng ta đã thực thi chính sách chặt chẽ, nghiêm túc", Bộ trưởng nói.

Đối phó với thiên tai bão lũ là câu chuyện mới

Đánh giá về tác động, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh không phủ nhận tác động tiêu cực của thủy điện đến môi trường, cũng như đời sống dân sinh. Nhưng đánh giá, đây là vấn đề tổng thể, tùy thuộc vào cách thức khai thác của con người. Giai đoạn trước, nhiều thủy điện chiếm dụng đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn, chức năng của rừng. Vì vậy, từ lâu, thủy điện đã được quan tâm đặc biệt. 

Giai đoạn 2016, Bộ Công Thương cùng các Bộ ngành đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thủy điện, 8 dự án thủy điện bậc thang, đồng thời loại bỏ 213 điểm tiềm năng phát triển thủy điện khỏi quy hoạch phát triển.

Liên quan tới công tác vận hành, Bộ trưởng cho biết đã có hàng loạt công cụ pháp lý, từ Luật xây dựng, Luật Bảo vệ tài nguyên nước, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng chống thiên tai, cho tới các văn bản hướng dẫn, giám sát để điều chỉnh hoạt động các thủy điện.

Các địa phương đều có hệ thống quan trắc, giám sát, đo lường vận hành của thủy điện. Nguyên tắc là lượng nước xả về hạ du không vượt quá lưu lượng nước về đập. Các chủ đập phải có kế hoạch báo cáo địa phương việc điều tiết, quy trình vận hành, đảm bảo vấn đề xả lũ, an toàn tình mạng cho nhân dân.

Bộ trưởng cho biết thống nhất với ý kiến các đại biểu đã nêu về vấn đề giám sát việc xả lũ. Dù trong bối cảnh khuôn khổ pháp lý đầy đủ, nhưng không tránh được trường hợp vi phạm. Như năm 2016, Thủy điện Hố Hô xả lũ vượt quá mức nước về hồ, gây lụt hạ du. Các cơ quan chức năng đã xử lý, thu giấy phép hoạt động, phạt hành chính, trước khi cho phép hoạt động trở lại.

Riêng câu chuyện thủy điện ảnh hưởng tới lũ bão, sạt lở, thậm chí là động đất, Bộ trưởng Tuấn Anh cho biết đã tham gia cùng đoàn công tác hai lần tại Quảng Bình, Quảng Trị, hay đợt công tác mới tại Quảng Nam, Quảng Ngãi. Trước mắt, phải khẳng định, sạt lở đất gắn chặt với yếu tố thời tiết dị thường. Lượng mưa ở các tỉnh này là con số rất lớn, thời gian lưu bão của cơn bão Molave cũng tới 6 tiếng, tác động nhiều đến địa chất, thổ nhưỡng, gây ra sụt lở nghiêm trọng.

"Không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật là những vấn đề do tác động của con người, từ các dự án như thủy điện. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu và những yếu tố cực đoan của thời tiết, chúng tôi cho rằng phải xác định việc đối phó với thiên tai bão lũ là câu chuyện mới", Bộ trưởng nhận xét.

Đồng thời cho rằng, giải pháp phải đặt vào công tác nghiên cứu khoa học, đưa ra cảnh báo một cách cụ thể hơn, đặc biệt là lập bản đồ khu vực sụt lún, nguy cơ diễn biến cực đoan. Riêng thủy điện cũng cần tăng cường hơn nữa công tác quản lý.

"Chúng tôi xin tiếp thu ý kiến các đại biểu. Tới đây, Bộ sẽ làm việc với các Bộ ngành, địa phương để nghiên cứu cụ thể, đánh giá các mặt còn hạn chế, từ đó tham mưu chính sách với Chính phủ siết chặt hoạt động thủy điện, hạn chế tối đa tac động tiêu cực", Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.