Gửi bình luận
Mang trong mình một số nét tương đồng với thời kỳ bùng nổ internet những năm 2000, "cơn sốt" trí tuệ nhân tạo (AI) liệu có đang đi theo "vết xe đổ" đó?
Cũng vào những ngày tháng 3 của 25 năm trước, có một câu chuyện như sau: một công nghệ mang tính cách mạng mới xuất hiện và lôi kéo giới đầu tư toàn cầu bởi những tiềm năng gần như vô hạn của nó. Các thị trường chứng khoán sôi sục. Các quỹ đầu tư tư nhân và nhà nước đua nhau rót vốn. Rồi mọi thứ trở nên hạ nhiệt, đẩy giá cổ phiếu đến bên bờ vực sụp đổ.
Đó là những gì đã xảy ra với bong bóng dot-com kéo dài khoảng 5 năm, gây thiệt hại khoảng 5 nghìn tỷ USD vào thời điểm đó.
Tháng 3 năm 2000 đánh dấu chỉ số S&P 500 và Nasdaq 100 đạt mức cao kỷ lục thời điểm đó, trước khi bong bóng vỡ tung. Đến tháng 10 năm 2002, hơn 80% giá trị của Nasdaq đã biến mất, và S&P 500 giảm còn một nửa.
Đó là lý do ngày nay cơn sốt AI khiến nhiều nhà đầu tư mang tâm lý thận trọng lo lắng.
Chỉ số S&P 500 của Mỹ đã tăng 72% kể từ đáy tháng 10/2022, kéo theo hơn 22 nghìn tỷ USD vào giá trị thị trường, trước khi các dấu hiệu bất ổn bắt đầu xuất hiện. Những tuần qua, cổ phiếu công nghệ bắt đầu lao dốc. Nasdaq 100 mất hơn 10% và rơi vào vùng điều chỉnh, còn S&P 500 cũng gần chạm mức đó.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư ở Mỹ chỉ ra nhiều điểm khác biệt chính giữa thời kỳ dot-com và AI. Trước hết, đó là mức độ kỳ vọng của nó. Đợt bùng nổ của AI tuy ấn tượng nhưng vẫn không là gì so với những gì nhà đầu tư mơ mộng về Internet trước đây.
“Internet là một ý tưởng quá lớn, có tác động chuyển đổi sâu sắc đến xã hội, kinh doanh, toàn thế giới, đến mức ai chơi an toàn thì đều bị bỏ lại phía sau,” Steve Case – cựu Chủ tịch kiêm CEO của AOL – nói và nhấn mạnh điều đó dẫn đến việc dồn vốn đầu tư lớn để không bị tụt hậu, mà một số sẽ thành công, nhưng phần lớn thì không.
“Có rất nhiều thổi phồng xung quanh Internet, và điều đó xảy ra trước cả khi ai đó có mô hình kinh doanh kiếm tiền từ Internet. Đó là lý do có bong bóng Internet và sau đó là sự sụp đổ”, nhà kinh tế đoạt giải Nobel của MIT, Daron Acemoglu, nói.
Tỷ lệ “đốt tiền” cũng được cho là một khác biệt cơ bản. Bong bóng Internet chủ yếu được xây dựng dựa trên các startup thua lỗ, một số tận dụng làn sóng bằng cách thêm “.com” vào tên để dễ gọi vốn.
Trong khi đó, sự hưng phấn hiện nay về AI xoay quanh một nhóm nhỏ các công ty công nghệ có lợi nhuận cao và tài chính vững mạnh nhất thế giới như Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft và Nvidia.
Năm 2025, Alphabet, Amazon, Meta và Microsoft dự kiến chi tổng cộng 300 tỷ USD vào phát triển năng lực AI. Dù mạnh tay như vậy, họ vẫn dự kiến tạo ra 234 tỷ USD lợi nhuận.
“Có rất nhiều công ty trong top 200 vốn hóa thị trường khi đó có tỷ lệ đốt tiền âm,” tỷ phú Ken Fisher, Chủ tịch Fisher Investments, nhấn mạnh và cho biết thêm rằng điều tạo nên bong bóng chính là tỷ lệ đốt tiền âm. Năm 2000, người ta cứ chấp nhận những công ty như vậy là tốt, vì có một niềm tin rằng ‘lần này thì khác’ nhờ Internet.
Mức độ hưng phấn cũng là một bài học đắt giá của bong bóng dot-com. Thông thường, các nhà đầu tư định giá cổ phiếu theo các chỉ số truyền thống như P/E (giá trên lợi nhuận). Nhưng điều đó đã trở nên khó khăn trước "giấc mơ" Internet.
Năm 1999, chỉ số Nasdaq Composite – nơi bao gồm phần lớn công ty dot-com – có hệ số P/E khoảng 90. Hệ số này là quá lớn so với khoảng 35 của ngày nay – dù đây đã là một mức P/E cao trong lịch sử chứng khoán Mỹ.
Nhưng các nhà đầu tư không quan tâm tới rủi ro. Theo Bloomberg, tại thời kỳ đó, việc định giá theo P/E dường như lỗi thời vì quá nhiều công ty hot không có lãi. Phố Wall thậm chí còn phát minh ra các chỉ số mới như “số lần click chuột” hay “số lượt xem” để đo tốc độ tăng trưởng mà không cần tới tiền.
Ngày nay, điều đó nghe thật không tưởng, nhưng rất nhiều nhà đầu tư khi đó đặt cược vào một tương lai không giới hạn mà Internet hứa hẹn, thúc đẩy cổ phiếu tiếp tục tăng.
Đến tháng 3 năm 2000, ít nhất 13 công ty trong Nasdaq 100 đã đốt tiền trong suốt năm trước đó – gồm Amazon, XO, Dish, Ciena, Nextel, PeopleSoft và Inktomi, theo dữ liệu của Bloomberg. Đó là lý do vì sao nhà đầu tư chẳng ngại gì khi mua cổ phiếu lỗ như Pets.com hay Webvan.
“Đó là một cuộc tranh giành thị phần,” bà Julie Wainwright – cựu CEO Pets.com, một cửa hàng thú cưng online nổi tiếng, cho biết. Pets.com được bơm vốn lớn vào tháng 6 năm 1999 khi Amazon và các nhà đầu tư khác rót tới 50 triệu USD. Tháng 11/2000, công ty phá sản.
Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cũng cho rằng có nhiều yếu tố bên ngoài đã chọc vỡ bong bóng dot-com, như FED nâng lãi suất hay Nhật Bản rơi vào suy thoái. Dù sao, thiệt hại hàng nghìn tỷ USD từ bong bóng dot-com không phải là vô ích, bởi nó cũng đã kéo theo sự trỗi dậy của nhiều công ty khổng lồ ngày nay – Alphabet, Meta, Apple, Microsoft.
Rủi ro với nhà đầu tư hiện nay là kịch bản cũ có nguy cơ lặp lại. AI cũng truyền cảm hứng về một tương lai nơi trợ lý ảo điều hành mọi mặt đời sống: từ di chuyển, giáo dục, y tế, giải trí đến các công việc nhà thường nhật.
Nhưng trong các bong bóng công nghệ, người chiến thắng thật sự hiếm khi lộ diện sớm, theo bà Wainwright. Việc những công ty hưởng lợi lớn nhất từ AI thậm chí chưa tồn tại là bài học dot-com mà ngành AI có thể nhận được.
