Gửi bình luận
Viện nghiên cứu chính sách CSIS (Mỹ) nhận định đây là cơ hội vàng để Mỹ nâng cao mối quan hệ với Việt Nam, một đối tác quan trọng trong khu vực Đông Nam Á.
Viện nghiên cứu chính sách lâu đời ở Mỹ, CSIS (Center for Strategic and International Studies) vừa có bài nhận định về mối quan hệ và các chính sách mang tính chiến lược trong lĩnh vực năng lượng giữa Việt Nam và Mỹ. Theo đó, Việt Nam đang xây lại giấc mơ phát triển điện hạt nhân sau 8 năm gián đoạn, với mục tiêu hoàn thành một nhà máy điện hạt nhân trong 5 năm. Để đạt được mục tiêu đầy thách thức này, Việt Nam đang kêu gọi tài trợ từ các đối tác, bao gồm cả Mỹ.
Tuy nhiên thời điểm hiện tại không quá phù hợp, khi tổng thống Trump đang tạm ngừng tất cả viện trợ nước ngoài trong vòng 90 ngày. Tức là giờ đây Washington đang đứng trước một quyết định quan trọng: Có nên tài trợ Việt Nam trong dự án năng lượng hạt nhân này hay không. Và quyết định này mang tầm quan trọng chiến lược đối với ảnh hưởng của siêu cường này tại khu vực Đông Nam Á.
Việt Nam theo đuổi năng lượng hạt nhân từ lâu, với các đề xuất phát triển điện hạt nhân được đưa ra từ năm 2006. Đến năm 2011, chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia trong giai đoạn 2011 đến 2030. Trọng tâm của dự án là xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân, với nhà máy đầu tiên dự kiến hoàn công năm 2020. Lúc bấy giờ, phía Nhật Bản đồng ý tài trợ phần lớn cho nhà máy đầu tiên, còn Nga tài trợ cho nhà máy thứ hai. Thế nhưng đến năm 2016, Việt Nam phải hoãn vô thời hạn mục tiêu điện hạt nhân do ảnh hưởng từ thảm họa Fukushima 2011 (Nhật Bản) cũng như nguồn ngân sách eo hẹp.
Sau gần một thập kỷ, Việt Nam quay trở lại với điện hạt nhân. Tháng 11/2024, Quốc hội phê duyệt kế hoạch nối lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, dự kiến hoàn thành năm 2030 với nguồn vốn đầu tư từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam). Sau khi hoàn thành, nhà máy này sẽ có công suất 4 gigawatt.
Theo lộ trình năm 2011, xây 1 nhà máy điện hạt nhân cần 10 năm. Thế nhưng trong lần quay lại này, Việt Nam quyết tâm đặt mục tiêu 5 năm. Và để hoàn thành mục tiêu, Việt Nam cần tìm kiếm viện trợ từ nước ngoài. Các cấp lãnh đạo đã lên kế hoạch gặp gỡ Hàn Quốc, Pháp, Mỹ và cả Nga, Nhật Bản - những đối tác trước đây, để thảo luận về viện trợ dự án.
Chỉ 1 tháng sau khi nối lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác năng lượng hạt nhân giữa EVN và Rosatom - công ty năng lượng hạt nhân quốc doanh của Nga. Dù chi tiết thỏa thuận chưa được công bố, nhưng sự mau chóng của thỏa thuận cho thấy Nga là đối tác then chốt của Việt Nam trong quá trình chuyển sang năng lượng hạt nhân. Ngoài ra, hai bên cũng cam kết “thúc đẩy khoa học và công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình”, bao gồm các chương trình đào tạo giới khoa học và chuyên gia trong lĩnh vực này.
Việt Nam cũng đã nối lại các thỏa thuận hạt nhân với Hàn Quốc. Ngày 25/2, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã gặp Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc Ahn Duk-geun để thảo luận về cơ hội hợp tác song phương trong lĩnh vực năng lượng và thương mại. Hai bên đã thống nhất tăng cường hợp tác trong lĩnh vực nhà máy điện hạt nhân, đồng thời nối lại các cuộc đàm phán cấp chuyên viên sau tám năm gián đoạn.
Trong khi Nga và Hàn Quốc có những động thái nhanh chóng trong chương trình năng lượng hạt nhân của Việt Nam, thì Mỹ lại đang cân nhắc. Các quốc gia Đông Nam Á hoàn toàn có lý do để lo ngại rằng những chính sách của ông Trump sẽ ảnh hưởng đến các khoản tài trợ năng lượng hạt nhân. Nếu Mỹ không hưởng ứng lời kêu gọi của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hai bên là Đối tác Chiến lược và kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ song phương, thì điều đó sẽ khiến nhiều bên lo ngại rằng Washington là một đối tác thiếu tin cậy.
Không chỉ vậy, kế hoạch phát triển năng lượng sạch cũng là cơ hội để Việt Nam giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại với Mỹ, điều mà tổng thống Trump cực kỳ quan tâm. Bởi vì để đạt được các mục tiêu về năng lượng tái tạo, Quy hoạch Điện VIII của Việt Nam kêu gọi sử dụng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) như một nguồn nhiên liệu chuyển tiếp trong khi phát triển điện hạt nhân và năng lượng tái tạo. Khi ấy, nhu cầu nhập khẩu LNG của Việt Nam có thể đạt 11,4 đến 13,2 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030; và Việt Nam có thể tăng cường nhập LNG từ Mỹ, nhà sản xuất LNG lớn nhất thế giới.
Nếu điều này thành hiện thực, đồng thời Mỹ cam kết tài trợ kế hoạch sản xuất năng lượng hạt nhân, thì Việt Nam sẽ vừa đạt được mục tiêu năng lượng, đồng thời duy trì quan hệ với Mỹ.
Mặc dù vẫn còn nhiều bất định về tài trợ cho năng lượng tái tạo, Việt Nam vẫn công khai theo đuổi nguồn vốn từ Mỹ để hỗ trợ mục tiêu phát triển điện hạt nhân. Chính quyền Trump đang đứng trước một cơ hội lớn để củng cố mối quan hệ với một đối tác trọng yếu tại Đông Nam Á, trong khi Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để điều chỉnh cán cân thương mại với Mỹ. Bằng cách đáp lại lời kêu gọi hỗ trợ năng lượng hạt nhân từ Việt Nam, Mỹ có thể gia tăng ảnh hưởng trong lĩnh vực năng lượng Đông Nam Á, đồng thời tiếp tục củng cố quan hệ song phương trong khuôn khổ Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, Viện CSIS nhận định.
