>> Chủ tịch Quốc hội yêu cầu làm rõ nợ xấu phát sinh trong BOT, trái phiếu, ngân hàng...

Trong mấy năm vừa qua, rất nhiều tổ chức kinh tế đã phát hành trái phiếu, bao gồm cả những công ty kinh doanh bất động sản. Cùng với đó, Chính phủ đã ra hai Nghị định quan trọng là Nghị định 153/2020 về phát hành trái phiếu riêng lẻ và Nghị định 155/2020 về phát hành trái phiếu ra công chúng.

Vì đâu “con voi chui lọt lỗ kim”?

Hai Nghị định đó có mục đích lành mạnh hóa thị trường trái phiếu, nhưng thực chất vẫn không ngăn cản được sự “bát nháo” trên thị trường. Mà điển hình là vụ việc 9 lô trái phiếu của nhóm công ty thuộc tâp đoàn Tân Hoàng Minh lên tới 10.300 tỷ đồng bị huỷ phát hành, bị Ủy ban chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) xem là trái pháp luật và hiện tại tính thanh khoản của những trái phiếu này cũng rất thấp. Hiện tượng này có phần nào giống với trường hợp Evergrande ở Trung Quốc năm vừa qua. Đây là một công ty bất động sản hàng đầu của Trung Quốc, cũng phát hành rất nhiều trái phiếu và rơi vào tình trạng gần như vỡ nợ vì không có khả năng thanh toán.

Trong bối cảnh đó, nếu Chính phủ, UBCKNN không kiểm soát được và tự bản thân thị trường không tự điều chỉnh, để tránh những công ty phát hành trái phiếu mang tính chất lũng đoạn, thì thị trường chứng khoán Việt Nam nói chung và thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng khó có thể tạo được sự ổn định, bền vững.
Xét về lỗ hổng pháp lý, trước hết, chúng ta cần làm rõ nhiệm vụ của UBCKNN khi cho phép Tân Hoàng Minh phát hành trái phiếu, bao gồm việc xét duyệt hồ sơ như thế nào, các lỗ hổng ra sao... Và chắc chắn, với việc phát hành sai quy định thì các cơ quan chức năng phải là người có trách nhiệm đầu tiên, vì nếu họ làm việc cẩn trọng, nghiêm túc, thì chuyện “con voi chui lọt lỗ kim” khó có thể xảy ra.

Tiếp đó, phải kể đến các công ty kiểm toán. Câu hỏi đặt ra là, các công ty kiểm toán đã làm tròn nhiệm vụ hay chưa? Các báo cáo tài chính trước đó của nhóm các doanh nghiệp trong 3 năm liền kề 2019-2020-2021 ra sao, những công ty kiểm toán này là ai, và liệu các công ty kiểm toán có đủ tính trung thực trong công tác của mình...

>> Tháo chạy từ trái phiếu, nguy cơ vốn ngoại chảy ròng khỏi Trung Quốc

Không thể thiếu nữa là vai trò của ngân hàng trong quá trình phát hành 9 lô trái phiếu này. Các ngân hàng chỉ là những người giúp Tân Hoàng Minh chuẩn bị hồ sơ, hay họ còn có những trách nhiệm như tư vấn về pháp lý, thương mại, về các luật lệ và họ có bảo lãnh hay không?

Nâng cao trách nhiệm cơ quan quản lý

Về kinh nghiệm quốc tế, như tại thị trường trái phiếu ở Mỹ có một số điểm sau:

Thứ nhất, các doanh nghiệp tại Mỹ đều rất nghiêm chỉnh, tuân thủ pháp luật, nên chuyện lừa đảo, thao túng thị trường như Evergrande ở Trung Quốc, hay Tân Hoàng Minh ở Việt Nam khó có thể xảy ra.

Thứ hai, là các cơ quan quản lý hay Ủy ban chứng khoán Mỹ luôn làm việc với tính thần nghiêm túc và cẩn thận. Với các cổ phiếu, trái phiếu phát hành phải được Ủy ban chứng khoán xem xét, kiểm duyệt nghiêm ngặt, cùng với đó, những cổ đông, hoặc những trái chủ nào vượt quá quy định đều bị cảnh cáo, thậm chí là bị phạt để đảm bảo tính răn đe.

Thứ ba, thị trường ở Mỹ cũng “khôn ngoan” hơn ở Việt Nam, nhất là với những trái phiếu bị đẩy lãi suất lên quá cao, với một câu nói đầy cảnh giác đó là “quá đẹp để trở thành sự thật”. Trong khi trái chủ ở Việt Nam thì ngược lại, cứ lãi suất cao là tham gia vào bất kể khả năng thanh toán được hay không, bao trùm ở nhiều lĩnh vực như trái phiếu, cổ phiếu và kể cả là tiền ảo...

Thứ tư, là trách nhiệm của các ngân hàng, trách nhiệm này được phân minh và được thực hiện một cách khắt khe. Một ngân hàng khi đã đứng ra làm hồ sơ, hoặc có nhiệm vụ bảo lãnh cho doanh nghiệp, thì đồng thời phải chịu trách nhiệm cùng với hoạt động của doanh nghiệp đó, nhằm nâng cao chất lượng kiểm duyệt.

Đến nay, Việt Nam chỉ là một thị trường mới mở, còn rất sơ khai, trong khi thị trường ở Mỹ đã trưởng thành từ lâu và vấn đề thao túng dù đã từng xảy ra nhưng là rất hiếm. Nếu chúng ta không kiên quyết và mạnh mẽ cải tổ thị trường tài chính nói chung và thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng còn rất lỏng lẻo thì chuyện như Tân Hoàng Minh sẽ còn lặp lại.