[CẢM XÚC XUÂN] Đừng làm “biến tướng” văn hoá mừng tuổi đầu năm

>> [CẢM XÚC XUÂN] Nhớ phút giao thừa Tết xưa

Nét đẹp văn hóa

Không rõ từ bao giờ, nhưng từ đời này qua đời khác, người Việt vẫn truyền nhau tục mừng tuổi (lì xì) đầu năm mới. Bắt đầu từ thời khắc giao thừa thiêng liêng, chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mọi người lại cùng quây quần bên nhau, người lớn lì xì cho trẻ nhỏ mong cho hay ăn, chóng lớn, học giỏi, con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ thể hiện lòng thành kính biết ơn, cầu chúc năm mới nhiều phước an.

Tục mừng tuổi đầu năm vốn mang ý nghĩa tốt đẹp, xuất phát từ văn hóa ứng xử giữa con người với con người, đặc biệt là những người có quan hệ huyết thống, sau đó mở rộng ra các mối quan hệ xã hội khác nhau như giữa người lớn với trẻ em, giữa thầy với trò, thủ trưởng với nhân viên.

Trao nhau lì xì là cách để thể hiện sự quan tâm, chúc cho một năm mới tốt lành, vạn sự an. Hoặc khi con cái lì xì cho bố mẹ tỏ lòng biết ơn, dưỡng dục, sinh thành… Cũng bởi vậy mà lì xì không cần phải là món tiền lớn, chỉ cần những đồng tiền mệnh giá nhỏ, gọi là lấy may. Theo tục xưa, tiền lì xì thường bằng đồng chinh nhỏ, gói vào giấy đỏ, biểu hiện cho sự may mắn.

Theo Chuyên gia văn hóa Nguyễn Toàn Thắng thì đây là một nét đẹp phong tục của người Việt trong ngày Tết đầu năm. Thế kỷ 20, người ta thường chỉ mừng tuổi những đồng tiền có mệnh giá rất nhỏ, năm xu, một hào thôi. Trẻ em thường sẽ nâng niu đồng tiền may mắn đó trong cả năm. Không quan trọng mệnh giá bao nhiêu, nhưng đó là đồng tiền may mắn, thể hiện thịnh tình, tình cảm của người mừng tuổi. Thế nên mọi người mới nâng niu, giữ gìn đồng tiền đó mà không tiêu đi. Theo quan niệm xưa, đồng tiền mừng tuổi đó sẽ làm sinh sôi nảy nở thêm ra những đồng tiền khác. Nếu bỏ ra mua bán gì đó thì sẽ mất đi sự may mắn.

Tuy nhiên, nét đẹp văn hoá mừng tuổi đầu năm đang dần bị biến tướng bởi cuộc sống coi trọng vật chất của một số người trong xã hội hiện đại.

>> [CẢM XÚC XUÂN]: Mùa xuân trên đảo Long Châu

>> [CẢM XÚC XUÂN] Tết trên đảo tiền tiêu Bạch Long Vỹ

>> [CẢM XÚC XUÂN] Đòn bánh Tết thời thương khó 

Biến tướng

Theo đó, nhịp sống hiện đại, phong tục mừng tuổi hay lì xì đầu năm mới không còn giữ được giá trị ngày xưa. Những đồng tiền mừng tuổi, “mở hàng” đang dần dần bị vật chất hoá. Mọi người dần quan tâm đến giá trị mệnh giá của “lõi” lì xì thay vì những giá trị tinh thần. Mừng tuổi hay lì xì ngày Tết đang dần bị biến tướng do sự thực dụng của một số người trong cuộc sống hiện đại.

Trên nhiều diễn đàn cũng đăng tải những hình ảnh các bạn trẻ xin tư vấn “Tết này thu chi bao nhiêu”, “mừng tuổi như thế nào”, “đổi tiền mừng tuổi”. Một câu hỏi được đặt ra là việc mừng tuổi, tặng lì xì đầu năm có còn như xưa hay đã bị biến tướng, mang nặng tính kinh tế.

Hay như chúng ta dễ bắt gặp trong ngày Tết những câu từ của trẻ con như: “Chị được lì xì bao nhiêu?”, “Của em của em”, “Con tiếc quá, em đi nhà bác được lì xì 500 ngàn, biết thế con cũng đi”, “Con về quê, nội nhớ nhắc các cô các bác lì xì rồi giữ cho con nha!”, “Ôi có một trăm ngàn thôi, ít xỉn”, “mùng Một tết cho con đi nhận lì xì”…

Dù rằng, người lớn vẫn dạy trẻ rằng đừng bao giờ mở phong bao trước mặt khách, nhưng bọn trẻ con hồn nhiên thường không nhớ. Chúng sốt ruột, tò mò, và đã quen với việc mỗi năm Tết đến là có tiền “bỏ ống heo”. Chúng ghi cả danh sách dài người lì xì với mệnh giá ngay bên cạnh. Hết Tết chúng ngồi “tổng kết” thu nhập năm nay được bao nhiêu. Chúng đã quên/hoặc không biết rằng phong tục lì xì truyền thống và mỗi dịp Tết là để mừng tuổi, là lộc may mắn. Chúng không biết không chỉ trẻ con mà ông bà, cha mẹ, những “người lớn” cũng được nhận những bao xì đỏ, mệnh giá có khi chỉ 10.000đ, 20.000đ… mà ai ai cũng vui.

Hoặc cũng đã có những câu chuyện “dở khóc dở cười” như trẻ em chê ít, không nhận lì xì hoặc mở phong bao lì xì trước mặt người cho rồi vứt luôn phong bao chỉ giữ lấy tiền đã không còn hiếm gặp trong xã hội ngày nay.

Thậm chí, nhiều bậc cha mẹ cũng có quan niệm, suy nghĩ lệch lạc về nét đẹp văn hóa này. Có người nói: “Người ta lì xì con nhà mình hai trăm, năm trăm, chẳng lẽ mình lại lì xì con nhà người ta mười nghìn, hai mươi nghìn thì còn ra thể thống gì…”.

Thành thử, giá trị vật chất của tiền lì xì hay tiền mừng tuổi dần trở nên quan trọng hơn những giá trị tinh thần mà nó đem lại vào dịp năm mới. Thay vì đem lại những điều may mắn, tốt đẹp trong ngày đầu năm mới, lì xì dần trở thành công cụ ngoại giao, duy trì các mối quan hệ. Bởi, mừng tuổi ít hơn người ta thì sợ bị coi thường, mừng với giá trị cao hơn thì sợ “lỗ” nên phải mừng bằng người ta cho “phải phép” và lịch sự. 

Dường như người ta đang không quan tâm nhiều tới giá trị tinh thần của đồng tiền đó mà chỉ để ý tới giá trị mua hàng của nó. Trước kia, người mừng tuổi và người được nhận tiền mừng tuổi thường quan tâm tới tính may mắn của đồng tiền, còn bây giờ nảy sinh tâm lý chú ý đến mệnh giá của tiền. Mệnh giá đồng tiền càng lớn người ta lại càng thích. Và nhận lì xì để có một đống tiền như thế thì hóa ra là cho nhau tiền rồi, chứ không phải là mừng tuổi nữa. Đó là điều hết sức đáng tiếc

Để giữ được nét đẹp của tục lì xì, Chuyên gia Văn hóa Nguyễn Thị Hồng đưa ra giải pháp: “Trước hết người lớn phải nâng cao ý thức, nên nghĩ rằng mừng tuổi cho trẻ em là ý nghĩa biểu tượng thôi…. “Cái cho không quan trọng bằng cách cho”, không quan trọng bằng cách biếu nên coi đó là một thuần phong mỹ tục với ý nghĩa là khát vọng cầu may, cầu cho sinh sôi phát triển, cầu cho ngoan ngoãn, cầu cho tốt đẹp,... chứ không phải để mua những giá trị đó. Đưa phong tục trở về với ý nghĩa tốt đẹp nhất của nó, làm sao đó để phong tục này là mỹ tục đừng biến thành hủ tục”.

Có thể nói, tục lì xì đầu năm chỉ đúng với nét đẹp văn hóa vốn có của nó khi cả người nhận và người lì xì đều không cần lo nghĩ quá nhiều về mệnh giá đồng tiền bên trong. Đặc biệt, những đứa trẻ nhận lì xì không bị cuốn vào vòng xoáy tiền bạc, thực dụng của người lớn. Có vậy thì những phong bao lì xì mới trở về với ý nghĩa thực và nét đẹp vốn có của nó.