Cần cơ chế chính sách đặc thù phát triển đô thị sân bay Long Thành

Tái cấu trúc không gian phát triển

Phát biểu tại Hội thảo "Thúc đẩy kết nối Long Thành – TP HCM", ông Huỳnh Tấn Lộc - Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Đồng Nai cho biết, Đồng Nai đang tập trung một nguồn lực để xây dựng Thành phố Sân bay Long Thành thành một cực tăng trưởng chiến lược mới, hiện đại, năng động và mang tầm vóc quốc tế. Với tổng diện tích hơn 5.000 ha, Cảng hàng không quốc tế Long Thành là dự án chiến lược quốc gia có sức lan tỏa lớn, là động lực thúc đẩy phát triển toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đặc biệt nằm tại trung tâm liên kết của trục TP HCM - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu - Bình Dương.

Theo ông Lộc, Sở Xây dựng đã và đang tham mưu, định hướng phát triển khu vực xung quanh sân bay theo mô hình TOD - Phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng với giao thông hiện đại làm trục tổ chức không gian, hình thành đô thị đa trung tâm, thông minh, hiệu quả.

“Đến nay, tỉnh Đồng Nai đã xác định các vị trí dự kiến thực hiện đầu tư khai thác theo mô hình TOD với quy mô khoảng 850ha. Bên cạnh đó, trong phạm vi 5.000ha sân bay Long Thành theo quy hoạch chi tiết được phê duyệt cũng bố trí các khu vực chức năng như thành phố sân bay, khu công nghiệp sân bay, trung tâm điều hành các hãng bay", ông Lộc thông tin.

Cũng theo ông Lộc, một điểm nhấn quan trọng là hình thành Khu đô thị thương mại tự do tại vùng lõi phát triển, được quy hoạch với 04 khu (khu thương mại tự do xanh khoảng 3.000ha; khu chức năng logistics khoảng 2.200ha; khu dịch vụ tài chính thương mại dịch vụ khoảng 1.500ha; khu nghiên cứu đổi mới sáng tạo công nghệ thông tin gắn với mô hình khu thương mại tự do số khoảng 1.419ha), với 3 đặc điểm nổi bật: Là trung tâm tài chính - thương mại dịch vụ quốc tế, quy tụ các tập đoàn đa quốc gia, ngân hàng, công ty công nghệ, trung tâm dữ liệu, logistics và khởi nghiệp; Cung cấp không gian sống tiêu chuẩn quốc tế, tích hợp giáo dục, y tế; Vận hành trên nền tảng quản trị thông minh, quản lý dữ liệu thời gian thực, chính sách linh hoạt, minh bạch, hấp dẫn với chuyên gia và nhà đầu tư toàn cầu.

“Chúng tôi tin tưởng rằng, với những đặc điểm vượt trội này, Thành phố Sân bay Long Thành không chỉ phát triển độc lập mà còn trở thành một cực đối trọng quan trọng, cùng với TP HCM hình thành mô hình đô thị song sinh – hỗ trợ, bổ sung lẫn nhau, tối ưu hóa lợi thế của cả hai đô thị, tạo ra một sức bật tổng thể cho toàn vùng”, ông Lộc nhấn mạnh.

Đồng thời, ông cũng cho biết, tỉnh Đồng Nai kiến nghị Trung ương xem xét, cho phép áp dụng cơ chế thí điểm đặc thù về thể chế, chính sách tài chính - đất đai - đầu tư cho Khu đô thị này, nhằm thu hút các hoạt động tài chính - công nghệ - đổi mới sáng tạo có tầm vóc quốc tế.

Tại Hội thảo, TS Trương Minh Huy Vũ - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM nhấn mạnh về tầm quan trọng của tái cấu trúc không gian vùng Đông Nam Bộ. Theo TS Trương Minh Huy Vũ, từ sau ngày 1/7, vùng Đông Nam Bộ sẽ cơ bản còn 3 địa phương cốt lõi TP HCM, Đồng Nai, Tây Ninh.

TS Vũ đánh giá, việc tái cấu trúc không gian phát triển rất quan trọng. Hiện đã có đường vành đai 3 và trong sáng 27/6 Quốc hội cũng đã bấm nút thông qua kế hoạch làm đường vành đai 4. Vấn đề hiện nay là khoanh vùng phát triển như thế nào cho hợp lý.

Ông cho rằng, động lực phát triển không chỉ là sân bay mà là đô thị sân bay, với vốn đầu tư ước tính khoảng 40 tỷ USD, kết nối với Tân Sơn Nhất, cảng Cái Mép - Thị Vải, Cần Giờ và hệ thống logistics, cảng biển.

TS Trương Minh Huy Vũ cũng nhấn mạnh về thông tin Quốc hội đã thông qua chủ trương xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế TP HCM, từ đó dẫn vốn và tạo sức hút đầu tư mạnh hơn. Đặc biệt, ông cũng lưu ý đến đề án khu thương mại tự do 8.300ha tại Long Thành. Theo ông Vũ, ở đâu có khu thương mại tự do gắn với cảng biển, sân bay thì sẽ tạo sức bật mạnh. Vấn đề làm sao thiết kế giao thông kết nối, phát triển chuỗi khu công nghiệp, vành đai công nghiệp, logistics, dữ liệu số... một cách đồng bộ.

Bên cạnh đó, Viện trưởng Viện nghiên cứu và Phát triển TP HCM cũng chỉ rõ thách thức hạ tầng đường vào sân bay là vấn đề lớn. TP HCM đang rà soát mạng lưới metro, đường sắt kết nối Long Thành. Cần tính luôn đường sắt kết nối Bình Dương, Thủ Dầu Một hay quận 7 - Cần Giờ. Phải tập trung cao cho các trục giao thông kết nối.

Ngoài ra, ông Vũ cho rằng cần đặc biệt chú trọng kết nối về mặt thể chế và quy trình, cải cách thủ tục để tránh dự án lớn bị chậm tiến độ, đội vốn. Ông đề xuất mở rộng cơ chế đặc thù Nghị quyết 98 của TP HCM cho cả vùng Đông Nam Bộ để thúc đẩy triển khai nhanh hạ tầng trọng điểm.

"Hiện chúng ta có hai đề án thương mại tự do Cái Mép Hạ và Long Thành - Đồng Nai đều đang ở giai đoạn hoàn thiện. Quan điểm của chúng tôi là phải xem đây là tổ hợp thống nhất về chính sách, giao thông, cách làm. Có thể là hai tờ trình nhưng cùng một mục tiêu, không cạnh tranh mà bổ sung lẫn nhau", TS Trương Minh Huy Vũ nhấn mạnh.

Mở ra triển vọng lớn cho ngành bất động sản

Đồng quan điểm, TS Phạm Văn Đại - Trường Chính sách công và quản lý Fulbright nhấn mạnh, Long Thành có lợi thế "thuận thiên" nhưng không được chủ quan. Theo ông, phát triển nơi đây đòi hỏi một chiến lược quy hoạch bài bản, đặc biệt chú trọng tính kết nối hạ tầng để khai thác tối đa giá trị nội tại.

Dẫn số liệu của Cục Thống kê, TS Phạm Văn Đại cho biết, dự báo dân số đô thị vùng Đông Nam Bộ sẽ tăng từ 18,3 triệu năm 2025 lên 23,6 triệu năm 2045, tỉ lệ đô thị hóa từ 67% lên khoảng 80%, mở rộng thêm 6-7 triệu người trong 20 năm tới. Đây là tiềm năng lớn cho Long Thành nếu tận dụng tốt quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng kết nối.

TS Phạm Văn Đại phân tích, Long Thành nằm gần các đô thị công nghiệp vệ tinh như Thuận An, Dĩ An, Biên Hòa, cùng các đô thị ven biển như Vũng Tàu, Bà Rịa, Phú Mỹ - thuận lợi để hình thành vành đai đô thị, công nghiệp, logistics hiện đại.

Dẫn ví dụ bài học từ Phố Đông (Thượng Hải) nơi thành công nhờ quy hoạch đồng bộ giữa sân bay quốc tế, cảng biển và hạ tầng hiện đại theo trục hướng biển, TS Phạm Văn Đại nhấn mạnh, Long Thành hoàn toàn có thể trở thành một "thành phố phía Đông mới" của TP HCM nếu được quy hoạch và kết nối đúng hướng.

“Long Thành có thể phát triển theo hai hướng đô thị sân bay độc lập với hạ tầng kỹ thuật xã hội đồng bộ; hoặc mô hình dải đô thị hành lang kết nối dọc trục TP HCM - Long Thành, dựa trên đường cao tốc, đường sắt, giao thông công cộng (TOD)”, TS Phạm Văn Đại cho biết.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo chiến lược phát triển sai sẽ dẫn đến thất bại, kêu gọi tăng cường phối hợp quy hoạch, chia sẻ lợi ích giữa các địa phương để tránh "cắt khúc" phát triển và hình thành một không gian đô thị, kinh tế thống nhất, bền vững cho toàn vùng.

Trong khi đó, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) cho biết, tại nhiều quốc gia khác trên thế giới, sân bay thường được di dời ra ngoài, không đặt ở trung tâm đô thị do tiếng ồn và nhiều vấn đề đặc thù liên quan đến hoạt động sân bay.

Nói về đô thị sân bay, Chủ tịch HoREA Lê Hoàng Châu cho rằng, cần hiểu đây không phải là những đô thị đơn thuần, mà phát triển gắn với hạ tầng sân bay, như mô hình tại Long Thành.

Theo ông Châu, đất nước đang bước vào một kỷ nguyên phát triển mới. Trước đây, nhiều quyết sách mang tính cục bộ, địa phương, nhưng hiện nay Việt Nam đang chuyển dịch theo hướng tổng lực, liên kết vùng, vượt ra ngoài tính cục bộ.

Điều quan trọng là phải khiến sân bay Long Thành trở thành điểm đến được các hãng hàng không lựa chọn. Khi đó, hệ sinh thái xung quanh mới có thể phát triển theo. Trong bối cảnh đó, nếu sân bay Long Thành không thu hút được các hãng hàng không đến khai thác thì sẽ khó phát huy hiệu quả. Cũng như Tân Sơn Nhất, sân bay Long Thành có nhiều lợi thế ở nhiều khía cạnh và có thể đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế.

“Vấn đề đặt ra hiện nay là phải phát triển thành dải đô thị, mạng lưới liên kết ở các cấp độ khác nhau, với điều kiện tiên quyết là phải đảm bảo giao thông trung chuyển thuận lợi giữa Long Thành và các đô thị vệ tinh", ông Châu nhấn mạnh.

Đồng thời, ông cũng cho rằng, nếu TP HCM giải được bài toán tắc nghẽn giao thông, đặc biệt thông qua các tuyến metro, thì sân bay tại TP HCM sẽ càng phát huy lợi thế. Ông cũng đánh giá, sân bay Long Thành mở ra triển vọng lớn cho ngành bất động sản khu vực Nhơn Trạch, Đồng Nai.

“Việc đẩy mạnh đô thị hóa gắn với phát triển nhà ở sẽ phục vụ đội ngũ cán bộ làm việc tại sân bay, người lao động, cùng các dịch vụ khách sạn, lưu trú. Khi hình thành các điểm đến, cần giải quyết bài toán logistics và kết nối giao thông hiệu quả đến Long Thành, qua đó hướng đến phát triển bền vững và biến khu vực này trở thành một thành phố vệ tinh của TP HCM”, Chủ tịch HoREA Lê Hoàng Châu nhấn mạnh thêm.