Cần “cuộc cách mạng” trong chấp thuận chủ trương đầu tư

Trong số nhiều vướng mắc phát sinh từ Luật Đầu tư hiện hành, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đang được xem là một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất cản trở sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân. Thực tế cho thấy, quy trình này có thể khiến doanh nghiệp phải mất thêm 2 - 5 năm và tốn kém đáng kể chi phí chuẩn bị đầu tư. Nhiều doanh nghiệp đã đánh mất cơ hội kinh doanh chỉ vì phải chờ đợi quá lâu qua các khâu trình – thẩm định – ra quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp, nếu bãi bỏ thủ tục này, thời gian xử lý thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ pháp luật có thể giảm tới 30 - 50%, tùy quy mô và loại dự án.

Nhằm tháo gỡ “nút thắt” này, Dự thảo Luật Đầu tư thay thế (Dự thảo) đang được xây dựng với định hướng “mạnh tay” cải cách quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư. Dự thảo đề xuất thu hẹp phạm vi dự án phải thực hiện thủ tục chủ trương đầu tư, đơn giản hóa quy trình, đồng thời phân cấp thẩm quyền sâu hơn cho địa phương.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Hoàng Mạnh Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính) cho biết, Luật Đầu tư (sửa đổi) sẽ phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Thủ tướng Chính phủ về cho UBND cấp tỉnh đối với một số dự án, nhằm tinh giản thủ tục và tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Một điểm đáng chú ý khác là, Luật sửa đổi dự kiến chuyển toàn bộ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Quốc hội về Thủ tướng Chính phủ. Ngay cả những dự án quan trọng có tác động lớn đến kinh tế - xã hội, cần cơ chế đặc thù chưa được quy định tại luật, cũng sẽ do Thủ tướng xem xét, sau khi có ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đồng thời, Luật Đầu tư mới cũng mở rộng đối tượng, dự án mà Thủ tướng có thể phân quyền chấp thuận cho UBND cấp tỉnh.

Theo hướng tiếp cận mới, Luật Đầu tư sửa đổi chỉ yêu cầu chấp thuận chủ trương đầu tư đối với những dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng - an ninh hoặc thuộc lĩnh vực đặc biệt như cảng biển, sân bay… Ngược lại, các dự án đã được xác định rõ trong quy hoạch ngành hoặc quy hoạch tỉnh, có đầy đủ thông tin về tên, quy mô, địa điểm, tiến độ và nhà đầu tư, sẽ không cần phải xin chấp thuận chủ trương đầu tư.

Tương tự, các dự án thuộc trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất (trừ các dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ, dự án quy mô lớn, tác động lớn như khu đô thị, sân bay, cảng biển, khu công nghiệp…) cũng không cần chấp thuận chủ trương đầu tư.

“Ban Soạn thảo dự kiến cũng không yêu cầu chấp thuận chủ trương đầu tư đối với trường hợp nhà đầu tư trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản, hoặc được giao đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp”, ông Hoàng Mạnh Phương chia sẻ.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, Chuyên gia kinh tế, cách phân loại dự án tại Dự thảo hiện vẫn rườm rà, mâu thuẫn và thiếu nhất quán. Dự thảo chia dự án thành hai nhóm, một nhóm không phải chấp thuận chủ trương đầu tư, và nhóm còn lại phải chấp thuận. Tuy nhiên, ngay trong nhóm thứ hai lại có những trường hợp “được ưu ái” chỉ cần đăng ký đầu tư mà không cần chấp thuận. Theo ông, đây là cách tiếp cận “chọn cho” – tức Nhà nước lựa chọn, cho phép một số dự án được đặc quyền miễn thủ tục. Trong khi đó, xu hướng quốc tế hiện nay là “chọn bỏ” – chỉ giữ lại rất ít dự án có rủi ro cao cần kiểm soát đặc biệt.

“Tôi cho rằng dự thảo cần viết lại theo tư duy cải cách triệt để hơn. Cụ thể, nên thiết kế ba danh mục rõ ràng: Danh mục dự án không cần chấp thuận, không cần đăng ký đầu tư; Danh mục dự án chỉ cần đăng ký, không cần chấp thuận; Danh mục dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư”, TS Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Ngoài ra, Dự thảo hiện chưa làm rõ mối quan hệ giữa hai thủ tục chấp thuận và đăng ký – liệu dự án không cần chấp thuận có bắt buộc đăng ký không, và dự án đã chấp thuận rồi có cần đăng ký thêm nữa không. Sự thiếu rõ ràng này, theo ông Cung, gây ra gánh nặng thủ tục kép, làm giảm tính minh bạch, dự đoán và ổn định của môi trường đầu tư.

Theo chuyên gia này, phương án cải cách hợp lý nhất là chỉ giữ lại một danh mục rất hẹp các dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, còn lại toàn bộ các dự án khác không cần chấp thuận cũng không cần đăng ký. Đây là thông lệ quốc tế phổ biến, giúp loại bỏ cơ chế “xin – cho”, giảm chi phí, rút ngắn thời gian, đồng thời giải phóng nguồn lực xã hội cho phát triển kinh tế.