Cần đánh giá toàn diện khi tăng thuế rượu, bia

Đồng tình với nhiều nội dung đã được tiếp thu, chỉnh lý tại Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi (Dự thảo), song một số ý kiến còn băn khoăn về phương án điều chỉnh tăng thuế với rượu, bia tại Dự thảo. Đại biểu Nguyễn Duy Minh, Phó trưởng Đoàn đại biểu quốc hội chuyên trách TP Đà Nẵng cho rằng, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia cần được xem xét thận trọng, toàn diện trên ba khía cạnh việc làm, thu ngân sách và sức khỏe cộng đồng.

“Ngành bia hiện đang tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trên cả nước, từ nông dân trồng nguyên liệu, công nhân nhà máy sản xuất đến hệ thống vận chuyển, phân phối và bán lẻ. Việc tăng thuế đột ngột, mạnh như đề xuất sẽ khiến giá bia hợp pháp tăng cao, kéo theo sụt giảm tiêu thụ và doanh thu, buộc doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự. Theo một nghiên cứu độc lập, thu nhập của người lao động có thể giảm gần 4.600 tỷ đồng mỗi năm nếu thuế tăng như đề xuất. Điều này đe dọa sinh kế của hàng trăm nghìn lao động, đặc biệt là tại những địa phương phụ thuộc nhiều vào ngành đồ uống”, ông Minh cho biết.

Cũng theo đại biểu này, ngành bia hiện đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm từ thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi sản lượng bia hợp pháp sụt giảm, nguồn thu này sẽ giảm đáng kể, ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách trung ương và ngân sách địa phương - nơi có các nhà máy bia đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư phát triển y tế, giáo dục và hạ tầng. Trong bối cảnh mục tiêu tăng trưởng GDP tối thiểu 8% vào năm 2025, việc điều chỉnh thuế cần được tính toán kỹ lưỡng để tránh tạo áp lực lên nguồn thu.

Về sức khỏe cộng đồng, theo đại biểu Nguyễn Duy Minh, chính sách thuế phải góp phần bảo vệ sức khỏe của cộng đồng. Tuy nhiên thực tế cho thấy tăng thuế quá nhanh, quá cao có thể dẫn đến tác dụng ngược. Giá bia hợp pháp tăng đột biến sẽ khiến người tiêu dùng, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp, chuyển sang sử dụng các sản phẩm không chính thức như "bia cỏ" hoặc bia nhập lậu - những sản phẩm không kiểm soát được chất lượng. Một số nghiên cứu đã chỉ ra nhiều mẫu bia lậu chứa hàm lượng methanol vượt ngưỡng, gây nguy cơ lớn về an toàn thực phẩm và sức khỏe người tiêu dùng. Điều này không chỉ làm mất đi mục tiêu ban đầu là bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn khiến thị phần bia bất hợp pháp gia tăng, gây thất thu ngân sách và méo mó thị trường.

Từ những lý do nêu trên, đại biểu Nguyễn Duy Minh đề nghị, Ban soạn thảo tiến hành đánh giá tác động toàn diện, minh bạch với sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập, đặc biệt chú trọng đến tác động đối với việc làm và thu ngân sách địa phương. Đồng thời, kiến nghị xây dựng lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý, đảm bảo độ trễ tối thiểu 1 năm để doanh nghiệp có thời gian thích ứng và người tiêu dùng dần điều chỉnh hành vi.

“Tôi đề xuất áp dụng phương pháp đánh thuế dựa trên hàm lượng cồn thay vì tính theo giá trị sản phẩm, nhằm đảm bảo công bằng, phù hợp xu hướng quốc tế và khuyến khích tiêu dùng có trách nhiệm”, đại biểu này nhấn mạnh.

Đồng quan điểm rằng cần đánh giá toàn diện khi tăng thuế rượu, bia, đại biểu Hoàng Đức Thắng, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Quảng Trị nhận định, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, khoa học và thực tiễn, đặc biệt phải đánh giá đầy đủ tác động không mong muốn trong bối cảnh doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn sau đại dịch Covid-19.

Bên cạnh đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng cảnh báo, việc tăng thuế có thể đẩy giá bia hợp pháp lên cao, khiến người tiêu dùng chuyển sang sản phẩm giá rẻ, hàng lậu, làm thất thu ngân sách, gia tăng rủi ro sức khỏe và ảnh hưởng đến hàng triệu việc làm trong chuỗi cung ứng.

“Để hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, tôi ủng hộ phương án 1 của Dự thảo, cho phép doanh nghiệp và thị trường có thời gian thích nghi, đồng thời đảm bảo mục tiêu quản lý nhà nước, ổn định an sinh xã hội, thúc đẩy sản xuất và tăng thu ngân sách”, đại biểu Hoàng Đức Thắng chia sẻ.