Căng thẳng đất hiếm, nhiều tập đoàn công nghệ rời Trung Quốc

Theo Nikkei Asia, Microsoft dự kiến sẽ sản xuất phần lớn các sản phẩm mới của mình bên ngoài Trung Quốc ngay từ năm 2026. Tập đoàn đã yêu cầu các nhà cung ứng chuẩn bị kế hoạch “sản xuất ngoài Trung Quốc” cho máy tính xách tay Surface và máy chủ trung tâm dữ liệu, bao gồm cả linh kiện quan trọng và khâu lắp ráp.

Hiện Microsoft xuất xưởng khoảng 4 triệu thiết bị Surface mỗi năm. Công ty đã chuyển phần lớn sản xuất máy chủ ra ngoài Trung Quốc từ năm 2024 và yêu cầu ít nhất 80% linh kiện cấu thành (BOM - Bill of Materials) cho máy chủ phải có nguồn gốc ngoài Trung Quốc. Ngoài ra, hãng cũng đẩy mạnh sản xuất dòng máy chơi game Xbox tại các quốc gia khác, dù chưa bị bắt buộc 100% phải rời Trung Quốc.

Một lãnh đạo chuỗi cung ứng của Microsoft tiết lộ mức độ triển khai việc rời Trung Quốc rất rộng, bao gồm cả linh kiện, bộ phận và quy trình lắp ráp cho cả notebook lẫn máy chủ. Còn giám đốc của một nhà cung ứng cho Microsoft nhận định rằng di dời khâu lắp ráp thì dễ, nhưng chuyển toàn bộ dây chuyền sản xuất, ngay ở cấp độ nhỏ nhất là linh kiện, ra ngoài Trung Quốc là điều cực kỳ khó khăn, đặc biệt khi hạn chót lại sát sao như vậy.

Song song với Microsoft, Amazon Web Service (AWS) cũng ráo riết mở rộng sản xuất bên ngoài Trung Quốc, đặc biệt với các máy chủ dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI). Theo Nikkei, thậm chí AWS còn cân nhắc giảm phụ thuộc vào SYE, một nhà cung ứng bảng mạch in (PCB) lâu năm của họ, dù doanh nghiệp này có cơ sở sản xuất ở nước khác.

Trong khi đó, Google đang đẩy mạnh dịch chuyển chuỗi sản xuất máy chủ sang Đông Nam Á, đặc biệt là Thái Lan. Một nguồn tin cho biết Google đã tăng cường gấp đôi công suất sản xuất ở quốc gia này bằng cách xây dựng thêm 4 nhà máy mới. Nguồn tin cũng hé lộ rằng Google đã có sẵn trong tay hệ sinh thái hoàn chỉnh, với nhiều nhà cung ứng linh kiện và lắp ráp tại Thái Lan để phục vụ việc sản xuất máy chủ bên ngoài Trung Quốc.

Các nhà sản xuất máy tính xách tay cũng là nhóm phản ứng nhanh. Dell tuyên bố ngừng sử dụng chip sản xuất tại Trung Quốc từ năm 2024, còn HP đặt mục tiêu chuyển tới 70% sản lượng máy tính ra khỏi quốc gia này.

Những động thái của Microsoft, AWS hay Google xuất phát từ quan ngại ngày càng lớn về rủi ro địa chính trị.

Gần đây, Bắc Kinh đã áp đặt thêm các hạn chế xuất khẩu đối với đất hiếm và vật liệu pin, trong khi Washington đáp trả bằng cách đe dọa áp thuế 100% lên hàng hóa Trung Quốc. Ngoài ra, căng thẳng leo thang tại eo biển Đài Loan cũng khiến các tập đoàn Mỹ đẩy mạnh tìm kiếm cơ sở sản xuất thay thế bên ngoài Trung Hoa đại lục.

Mặc dù vậy, việc hạn chế phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc vẫn là một thách thức rất lớn. Một số linh kiện điện tử giá rẻ như điện trở hay tụ điện hiện gần như chỉ được sản xuất đại trà tại Trung Quốc. Một nhà sản xuất Nhật Bản khẳng định việc tìm được nguồn cung ứng những linh kiện nhỏ, giá trị thấp và nhiều loại lỉnh kỉnh như vậy ngoài Trung Quốc là điều bất khả thi.

Trên thực tế, đây không phải lần đầu các hãng công nghệ Mỹ yêu cầu đối tác rút khỏi Trung Quốc. Xu hướng tương tự từng diễn ra trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump. Khi đó, tức vào năm 2018, Mỹ áp thuế lên các sản phẩm mạng và máy chủ.

Tuy nhiên, lần này dường như quy mô lớn hơn và quyết tâm cũng mạnh mẽ hơn, khi các tập đoàn hướng tới việc cắt giảm phụ thuộc đến tận cấp độ nguyên vật liệu như sợi, cáp, đầu nối, linh kiện thụ động và bảng mạch in (PCB).

Giới chuyên gia nhận định làn sóng “phi Trung Quốc hóa” chuỗi cung ứng công nghệ sẽ tiếp tục tăng tốc trong vài năm tới, đặc biệt khi các yếu tố địa chính trị, thuế quan và rủi ro đất hiếm ngày càng ảnh hưởng mạnh đến ngành công nghiệp toàn cầu.