Gửi bình luận
Việc độc quyền gần như hoàn toàn của Trung Quốc đối với khoáng sản đất hiếm đã làm hạn chế tác động trừng phạt của Mỹ.
Ngày 11/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đe dọa sẽ áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa từ Trung Quốc, đồng thời siết chặt kiểm soát xuất khẩu đối với phần mềm công nghệ quan trọng.
Động thái mới nhất này trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới được xem là đòn trả đũa của ông Trump trước các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mà Bắc Kinh vừa áp đặt đối với khoáng sản đất hiếm.
Trước đó, ngày 10/10, ông Trump cũng đã đe dọa có hành động thương mại nhằm vào Trung Quốc sau khi nước này thắt chặt thêm hạn chế xuất khẩu đất hiếm, ngay trước thềm cuộc gặp dự kiến giữa ông và Chủ tịch Tập Cận Bình vào cuối tháng này.
Đất hiếm, tâm điểm của căng thẳng thương mại gần đây, là nhóm 17 nguyên tố kim loại màu trắng bạc đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất hầu như mọi thứ: từ ô tô (bao gồm cả xe điện), động cơ máy bay, máy bay chiến đấu, radar quân sự, điện thoại thông minh cho đến trung tâm dữ liệu.
Dù đã nỗ lực giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, Mỹ hiện vẫn gần như hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm từ nước này. Trung Quốc sản xuất hơn 90% lượng đất hiếm tinh chế và nam châm đất hiếm toàn cầu, và từng sử dụng biện pháp hạn chế xuất khẩu để siết nguồn cung.
Sự độc quyền gần như tuyệt đối của Trung Quốc đối với đất hiếm cũng hạn chế khả năng trừng phạt của Mỹ, bởi ước tính cho thấy kho dự trữ đất hiếm của Mỹ có thể cạn kiệt chỉ sau khoảng 90 ngày nếu Bắc Kinh cắt đứt nguồn cung.
Trung Quốc vốn đã kiểm soát chặt chẽ xuất khẩu đất hiếm, nhưng hôm thứ Năm vừa qua, nước này bổ sung thêm 5 nguyên tố mới vào danh sách hạn chế, nâng tổng số lên 12 loại.
Ngoài ra, Bắc Kinh cũng giới hạn xuất khẩu hàng chục thiết bị và vật liệu phục vụ cho việc khai thác và tinh chế đất hiếm, lĩnh vực mà Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới.
Theo quy định mới, các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép. Đợt siết trước đó hồi tháng 4 đã gây ra tình trạng thiếu hụt nam châm đất hiếm, buộc nhiều nhà máy ô tô trên thế giới phải tạm ngưng hoạt động.
Nhằm trấn an lo ngại về khả năng tái diễn tình trạng này, Trung Quốc cho biết sẽ tạo điều kiện cấp phép nhanh hơn, nhưng sẽ từ chối các đơn hàng liên quan đến lĩnh vực quốc phòng, đồng thời kiểm tra nghiêm ngặt các đơn hàng liên quan đến chip bán dẫn tiên tiến và một số loại trí tuệ nhân tạo.
Lần đầu tiên, Bắc Kinh tuyên bố sẽ áp dụng quy định kiểm soát này với cả các nhà sản xuất nước ngoài nếu họ sử dụng vật liệu hoặc thiết bị Trung Quốc để chế tạo sản phẩm đất hiếm.
Washington đã có các quy định tương tự từ thập niên 1950 và gần đây sử dụng chúng để ngăn các công ty chip nước ngoài bán sản phẩm cho Trung Quốc nếu chúng được làm bằng công nghệ Mỹ.
Theo quy định mới, các nhà sản xuất đất hiếm trên toàn thế giới sẽ phải xin phép Trung Quốc nếu dùng thiết bị khai thác của nước này. Tương tự, các nhà sản xuất nam châm đất hiếm cũng phải xin phê duyệt nếu sản phẩm của họ chứa lượng đáng kể đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Những quy định này được cho là nhằm củng cố quyền kiểm soát của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng đất hiếm và làm chậm nỗ lực xây dựng nguồn thay thế của các nước khác.
Các chuyên gia cho biết, Trung Quốc chỉ tuyên bố quyền quản lý toàn cầu đối với một số loại đất hiếm và nam châm liên quan. Cụ thể, một chiếc máy giặt sản xuất tại Đức có sử dụng nam châm đất hiếm nhập từ Trung Quốc sẽ không cần xin phép Bộ Thương mại Trung Quốc nếu chỉ được bán trong châu Âu. Tuy nhiên, một công ty Đức sản xuất nam châm đất hiếm bằng nguyên liệu đất hiếm Trung Quốc thì sẽ phải xin cấp phép.
Hiện vẫn chưa rõ Trung Quốc sẽ thực thi các quy định mới này như thế nào? Hiện nay, luật pháp Trung Quốc cho phép phạt tiền hoặc phạt tù đối với hành vi vi phạm quy định kiểm soát xuất khẩu, nhưng rất khó để truy tố các công ty nước ngoài.
Đối với các công ty đất hiếm nước ngoài phụ thuộc vào nguyên liệu hoặc thiết bị Trung Quốc, việc vi phạm quy định có thể khiến họ mất nguồn cung từ các nhà cung cấp Trung Quốc.
Nguy cơ này được cho là sẽ thúc đẩy mạnh hơn nữa nỗ lực của Mỹ và châu Âu trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng đất hiếm, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
Bên cạnh đó, các biện pháp mới của cả Washington lẫn Bắc Kinh được dự báo sẽ gây chấn động mạnh tới chuỗi cung ứng công nghệ và sản xuất toàn cầu, đặc biệt là những ngành phụ thuộc vào đất hiếm như ô tô điện, năng lượng tái tạo, thiết bị quốc phòng và điện tử tiêu dùng.
Việc Trung Quốc mở rộng phạm vi kiểm soát không chỉ khiến chi phí sản xuất tăng cao do nguồn cung bị siết chặt, mà còn đặt các tập đoàn quốc tế vào thế tiến thoái lưỡng nan: hoặc phải tìm nguồn thay thế, vốn đắt đỏ và hạn chế, hoặc chấp nhận rủi ro tuân thủ quy định phức tạp của Bắc Kinh.
Trong khi đó, đe dọa áp thuế 100% từ phía Mỹ có thể khiến giá thành sản phẩm công nghệ và năng lượng tăng vọt, làm suy yếu khả năng cạnh tranh của chính các doanh nghiệp Mỹ vốn phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc.
Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng “cuộc chiến đất hiếm” mới này có thể dẫn tới một giai đoạn tái định hình sâu rộng trong chuỗi cung ứng công nghiệp toàn cầu, buộc các doanh nghiệp phải chuyển hướng đầu tư sang Đông Nam Á, Australia hoặc châu Phi để giảm phụ thuộc.
Tuy nhiên, việc xây dựng năng lực khai thác và tinh chế đất hiếm ngoài Trung Quốc sẽ mất nhiều năm, khiến thị trường trong ngắn hạn dễ rơi vào bất ổn và biến động giá mạnh.
