5 cơ hội phát triển của HTX nông nghiệp khi chuyển đổi xanh

>>> Tăng trưởng xanh của Việt Nam: Cơ hội và thách thức

Hiện nay, trong lĩnh vực nông nghiệp, tăng trưởng xanh được xác định vừa là mục tiêu, vừa là giải pháp cho một nền nông nghiệp phát triển bền vững. Có thể coi đây vừa là cơ hội, song cũng là thách thức rất lớn đối với tiến trình chuyển đổi xanh trong khu vực hợp tác xã nông nghiệp.

Theo bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước, Bộ Công Thương, với nền kinh tế định hướng về xuất khẩu như Việt Nam, việc chuyển đổi xanh của các hợp tác xã, doanh nghiệp được xem là tất yếu và sống còn. Phát triển nông nghiệp bền vững giờ đây không còn là vấn đề khuyến khích, mà trở thành yêu cầu bắt buộc của nhiều thị trường xuất khẩu. Việt Nam muốn tận dụng được cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do để tăng kim ngạch xuất khẩu hàng nông sản vào các thị trường thì không thể không quan tâm đến các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững.

Còn TS. Vũ Mạnh Hùng, Phó Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban Kinh tế Trung ương cho biết, nông nghiệp bền vững phát triển hài hòa dựa trên ba trụ cột là có sự tăng trưởng ổn định, lâu dài; bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả, tiết kiệm, hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo đảm sự công bằng quyền và lợi ích giữa các bên tham gia hoạt động nông nghiệp, không làm ảnh hưởng tới lợi ích của các thế hệ trong tương lai.

Theo đó, ông Hùng chỉ ra 5 cơ hội phát triển cho các hợp tác xã khi chuyển đổi xanh.

Thứ nhất, có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và cả hệ thống chính trị. Điển hình là Nghị quyết số 20 của Ban Chấp hành Trung ương Khoá XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể đã chỉ đạo “có chính sách ưu tiên cho các tổ chức kinh tế tập thể trong lĩnh vực nông nghiệp, gắn hoạt động sản xuất kinh doanh với chuỗi giá trị sản phẩm, ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; ưu tiên phát triển các tổ chức kinh tế tập thể gắn với phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức”.

>>> Ngành thép Việt và mục tiêu tăng trưởng xanh bền vững

Thứ hai, Nhà nước có nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích, thúc đẩy, tạo cơ hội cho các hợp tác xã nông nghiệp chuyển đổi xanh như Quyết định số 1658 về Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050” và Nghị quyết số 09.

Cụ thể, mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 140.000 tổ hợp tác, với 2 triệu thành viên; 45.000 hợp tác xã với 8 triệu thành viên; 340 liên hiệp hợp tác xã với 1.700 hợp tác xã thành viên; bảo đảm trên 60% tổ chức kinh tế tập thể đạt loại tốt, khá. Trong đó, có ít nhất 50% tham gia liên kết theo chuỗi giá trị; có trên 5.000 hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; phát triển các chuỗi giá trị nông sản hàng hóa gắn với liên kết sản xuất, cung cấp dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Thứ ba, trong tiến trình chuyển đổi xanh, các hợp tác xã nông nghiệp sẽ có cơ hội nâng cao năng lực quản trị, năng lực nội tại của mình thông qua việc đào tạo nâng cao trình độ của cán bộ và lao động của hợp tác xã

Thứ tư, các hợp tác xã nông nghiệp sẽ có cơ hội chuyển đổi, áp dụng công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường trong hoạt động nông nghiệp. Chuyển đổi xanh là xu hướng toàn cầu, ở đó các hợp tác xã nông nghiệp sẽ có cơ hội liên kết, hợp tác, tiếp cận mở rộng thị trường cả trong nước và quốc tế, từ đó mở rộng quy mô hoạt động của hợp tác xã, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường.

Thứ năm, chuyển đổi xanh thúc đẩy các hợp tác xã nông nghiệp gia tăng tiết kiệm chi phí thông qua việc giảm con giống, vật tư, nguyên liệu đầu vào, giảm tiêu hao, nâng cao lợi nhuận trong chuỗi giá trị nông nghiệp, mang lại lợi ích lớn hơn cho hợp tác xã và các thành viên.

>>> Truyền thông “chắp cánh” tăng trưởng xanh

Tuy nhiên, hiện nay, quá trình chuyển đổi xanh cũng đăng gặp không ít thách thức cho các hợp tác xã nông nghiệp, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định, sự phát triển không đồng đều của hợp tác xã giữa các địa phương, vùng, miền dẫn đến việc các hợp tác xã khó hấp thụ được các cơ chế, chính sách chuyển đổi xanh như: chính sách đào tạo, các chương trình đào tạo, tích hợp nội dung tăng trưởng xanh trong hoạt động của hợp tác xã; các chính sách hỗ trợ thuế, tín dụng đối với việc giảm phát thải carbon.

Bên cạnh đó, chuyển đổi xanh trong nông nghiệp là quá trình hết sức khó khăn, đòi hỏi sự kiên trì và quyết tâm chính trị rất cao, trong khi không ít thành viên tham gia hoạt động của hợp tác xã còn hình thức, chưa thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ.

"Ngoài ra, năng lực nội tại của hợp tác xã còn yếu, hiệu quả hoạt động chưa cao, mô hình tổ chức lỏng lẻo, chưa phù hợp, trình độ cán bộ quản lý hợp tác xã còn hạn chế. Phần lớn hợp tác xã, tổ hợp tác có quy mô nhỏ, vốn ít, phạm vi hoạt động hẹp, năng lực cạnh tranh, lợi ích mang lại cho thành viên thấp dẫn đến khó áp dụng các công nghệ sạch, công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, phát thải carbon thấp; khó hấp thụ được các chính sách tín dụng, hỗ trợ vốn; khả năng chuyển đổi mô hình hoạt động kém linh hoạt. Mặt khác, tính liên kết trong nội bộ hợp tác xã còn rất yếu, các hoạt động liên doanh, liên kết giữa các hợp tác xã và giữa hợp tác xã với các tổ chức kinh tế khác chưa phổ biến dẫn đến khả năng cạnh tranh dựa vào lợi thế quy mô kém", ông Vũ Mạnh Hùng nhận định.

Thêm vào đó, các cơ quan quản lý cần quan tâm hỗ trợ các hợp tác xã thực hiện tốt các chương trình, đề án về phát triển xanh. Song song với đó là tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với hợp tác xã, gắn liền với công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong phát triển hợp tác xã nông nghiệp.

Ngoài ra, cơ cấu lại nguồn lực thực hiện chính sách để đảm bảo nguồn lực được tập trung đúng và đủ cho các chính sách tạo động lực để hợp tác xã nông nghiệp tự thân phát triển bền vững.

Về phía các hợp tác xã nông nghiệp, cần nâng cao ý thức sản xuất, tiêu dùng có trách nhiệm. Việc sản xuất có trách nhiệm chính là thực hiện sản xuất theo các tiêu chuẩn bền vững hoặc hướng tới bền vững và không làm hại tới môi trường.

“Ở đây chính là việc sử dụng hạn chế đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, là sản xuất theo các tiêu chuẩn bền vững như VietGAP hay các tiêu chuẩn thế giới; sản xuất bền vững tiến tới áp dụng các biện pháp nhằm hạn chế phát thải khí nhà kính. Việc chế biến tiêu dùng cũng cần phải thay đổi, các doanh nghiệp chế biến cũng phải đảm bảo những yêu cầu tiêu chuẩn chế biến, các tiêu chuẩn để đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu”, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhấn mạnh.

Song song với đó, cần tăng cường tính liên kết giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị nông nghiệp. Đặc biệt, cần phải có sự liên kết không chỉ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân mà cần có sự tham gia mạnh mẽ của thành phần khác như doanh nghiệp cung cấp đầu vào, ngân hàng và sự tham gia của Nhà nước.