Gửi bình luận
Việc xóa bỏ thuế khoán đang mở đường cho một cuộc cải cách thuế lớn. Nhưng nếu thiếu hỗ trợ, hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ sẽ bị đẩy vào thế bị động, dễ tổn thương...
Sau nhiều năm áp dụng, thuế khoán, hình thức nộp thuế theo mức ấn định, chuẩn bị chấm dứt hành trình lịch sử của mình vào đầu năm 2026. Thay vì nộp thuế định kỳ đơn giản như trước, hơn 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước sẽ phải tự kê khai doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử và tuân thủ đầy đủ các quy định thuế như một pháp nhân.
Cải cách này được kỳ vọng tạo ra một hệ thống thuế công bằng, minh bạch và phù hợp với thời đại số. Tuy nhiên, với phần lớn hộ kinh doanh nhỏ lẻ, vốn quen với phương thức thủ công, đơn giản, sự thay đổi này lại mang theo nhiều áp lực, lo lắng. Không ít người đang bối rối khi bước vào một cuộc chơi mới mà luật lệ thì chưa rõ, còn khả năng thích nghi thì rất hạn chế.
Nhiều ý kiến cho rằng, cải cách chỉ thành công khi đi cùng chuyển đổi mềm và chính sách nhân văn. Còn nếu chỉ “đánh thuế mạnh tay” thì sẽ phản tác dụng: hộ nhỏ lẻ quay lại khu vực phi chính thức.
Chia sẻ với báo chí từ góc nhìn chuyên gia, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội nhìn nhận, thuế khoán không phản ánh đúng doanh thu thực tế, tạo sự bất bình đẳng và thất thu ngân sách. “Nhưng bỏ thuế khoán không thể làm nhanh chóng, càng không thể thiếu hỗ trợ, nếu không sẽ đẩy hàng triệu hộ kinh doanh vào thế hoảng loạn”, ông Tú cảnh báo.
Theo vị chuyên gia này, hộ kinh doanh hiện không có bộ máy kế toán, không hiểu luật, chưa quen hóa đơn điện tử. Nếu buộc kê khai mà không có hỗ trợ thì họ sẽ hoặc co cụm, hoặc đối phó ngầm.
Ông Tú đề xuất cần một gói hỗ trợ đồng bộ, như: Miễn thuế thu nhập cá nhân trong 1–2 năm đầu; Giảm 50% thuế giá trị gia tăng; Cung cấp phần mềm kế toán đơn giản; Miễn xử phạt hóa đơn lần đầu nếu do lỗi nghiệp vụ.
Theo TS Nguyễn Ngọc Tú, không chỉ thủ tục thuế, các quy định pháp lý liên quan cũng là nỗi lo lớn với hộ kinh doanh khi chuyển sang kê khai. Vị chuyên gia cho rằng, nếu không có hành lang pháp lý rõ ràng, rất dễ dẫn đến tình trạng “xử phạt oan” vì lỗi lần đầu, lỗi kỹ thuật, lỗi không cố ý.
Đồng quan điểm, luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts (Đoàn luật sư Hà Nội) cũng cho rằng: việc thiếu hành lang chuyển tiếp không chỉ gây lúng túng mà còn tiềm ẩn nguy cơ xung đột giữa người nộp thuế và cơ quan quản lý.
Theo luật sư Nhung: Luật Quản lý thuế và Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện chưa có cơ chế xử lý đặc thù dành cho hộ kinh doanh lần đầu kê khai.
“Điều này khiến các quy định đang vô hình chung “áp đồng bộ” tiêu chuẩn xử lý như với doanh nghiệp chuyên nghiệp, đây là một điều rất bất hợp lý. Một tiệm hớt tóc hay xe bánh mì, nếu bị xử phạt vài chục triệu vì lỗi kê khai sai, thì họ sẽ chọn… đóng cửa”, luật sư Nhung phân tích.
Theo bà Nhung, để những chính sách hỗ trợ phát huy hiệu quả thực tế, phải đi kèm nền tảng pháp lý rõ ràng. Cần ban hành Thông tư riêng hướng dẫn chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai Miễn xử phạt vi phạm lần đầu trong vòng 1 năm; Tổ chức tập huấn miễn phí, hỗ trợ pháp lý qua hotline và kênh trực tuyến; Có cơ chế “cảnh báo - nhắc nhở” thay vì xử phạt ngay từ đầu.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, một số chuyên gia cũng khẳng định, cải cách thuế là đúng và cần thiết. Nhưng cải cách hành chính không thể là sự áp đặt hành chính. Khi chính sách thay đổi quá nhanh, thiếu đối thoại và hỗ trợ, thì cái giá trả sẽ là sự rút lui của hàng triệu người kinh doanh và niềm tin vào một chính quyền kiến tạo.
Bỏ thuế khoán cần đi cùng một lộ trình nhân văn, lắng nghe và hỗ trợ. Nếu không, rất có thể chính sách tốt sẽ trở thành rào cản, còn mục tiêu minh bạch lại biến thành… lý do khiến kinh tế ngầm quay lại.
