Cơ chế đặc biệt để phát triển khoa học công nghệ

Trao đổi với DĐDN, ông Nguyễn Tiến Thắng - Phó Tổng thư ký Hội doanh nhân tư nhân Việt Nam cho biết: Doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân đang đứng trước ngưỡng cửa của đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ. Chỉ có một con đường cho các doanh nghiệp phát triển là dám đầu tư, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

- Thưa ông, các doanh nghiệp tư nhân đã bắt nhịp như thế nào trong sự phát triển nhanh của khoa học công nghệ thời gian qua?

Các doanh nghiệp tư nhân luôn nhận thức sâu sắc sự thay đổi nhanh chóng của khoa học công nghệ và chắc chắn không thể để mình nằm ngoài những thay đổi đó. Dựa trên quy mô và năng lực, nhiều doanh nghiệp đã tiếp cận và ứng dụng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, từng bước làm quen với tự động hóa quy trình để cải thiện hiệu quả vận hành, tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất và quản lý doanh nghiệp. Đáng chú ý, các doanh nghiệp, tập đoàn tư nhân lớn đã tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, chủ động hợp tác với các công ty công nghệ, kết hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học để phát triển, chuyển giao công nghệ và sản phẩm sáng tạo.

Ngoài ra, các công ty ứng dụng các công nghệ hiện đại như AI, điện toán đám mây vào sản xuất, vào các hoạt động marketing, bán hàng trực tuyến, chăm sóc khách hàng tự động, nâng cao trải nghiệp khách hàng. Tuy nhiên, những kết quả trên đang phát huy hiệu quả tại các doanh nghiệp, tập đoàn lớn, chưa lan toả tới các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Từ nhận thức đến việc đưa khoa học công nghệ vào khối các doanh nghiệp này là khoảng cách lớn khi đang có rất nhiều thách thức, rào cản.

- Những rào cản cụ thể là gì, thưa ông?

Tôi cho rằng, thách thức lớn nhất là thiếu nguồn lực tài chính. Để ứng dụng công nghệ mới cần đầu tư chi phí không hề nhỏ trong khi nguồn vốn của doanh nghiệp tư nhân luôn hạn chế. Việc tiếp cận nguồn vốn vay cũng rất khó, doanh nghiệp phải chứng minh tính khả thi của dự án ứng dụng công nghệ cùng tài sản đảm bảo cho các khoản vay để đổi mới công nghệ. Chưa kể, chi phí thuê chuyên gia công nghệ, nhất là chuyên gia nước ngoài cũng rất lớn do chúng ta đang thiếu nhân lực chất lượng cao. Trong khi đó, việc trích lập Quỹ phát triển khoa học công nghệ được đánh giá là phù hợp với doanh nghiệp lớn, chưa khả thi với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bên cạnh đó là những thách thức liên quan đến hạ tầng hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ số còn yếu, chưa có các trung tâm công nghệ, trung tâm AI để doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nghiên cứu, ứng dụng với chi phí thấp hoặc miễn phí. Để nhận hỗ trợ, nhận chuyển giao công nghệ, sở hữu và bảo hộ trí tuệ bằng sáng chế, doanh nghiệp cũng phải thực hiện các thủ tục hành chính phức tạp, rườm rà.

- Tại Nghị quyết 193 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được Quốc hội thông qua đã cho phép điều chỉnh lại thuế cho doanh nghiệp hoạt động khoa học công nghệ, không tính thuế cho các khoản tài trợ, khoản chi cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ. Ông nhìn nhận ra sao về sự chuyển động chính sách này?

Doanh nhân tư nhân Việt Nam đón nhận Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị với tâm thế sẵn sàng với tinh thần tiên phong, dám dấn thân, dám thay đổi. Những thay đổi chính sách trên tôi cho là kịp thời, phù hợp để doanh nghiệp có cơ sở pháp lý và bổ sung nguồn lực để doanh nghiệp đẩy mạnh R&D.

Tuy nhiên, chúng tôi vẫn mong muốn các cơ quan Nhà nước tiếp tục điều chỉnh và hoàn thiện các quy định pháp luật tạo môi trường thuận lợi cho R&D, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào khoa học, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo; tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp dám ứng dụng và thử nghiệm công nghệ mới; tổ chức đào tạo nhân lực công nghệ chất lượng cao bài bản. Trong đó, với bối cảnh và điều kiện của Việt Nam, tôi cho rằng, trước mắt cần ưu tiên thúc đẩy các nghiên cứu khoa học, phát minh công nghệ vào những lĩnh vực, ngành nghề thế mạnh như nông nghiệp, du lịch, công nghiệp điện tử, công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo để phát huy lợi thế, gia tăng giá trị sản xuất và thương mại sản phẩm hàng hoá.

Cùng với đó, hỗ trợ tài chính và hạ tầng kĩ thuật cho các hoạt động đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, trong đó có hạ tầng số như mạng viễn thông 5G, 6G.

Các cơ quan Nhà nước phát huy hiệu quả vai trò là cầu nối liên kết doanh nghiệp trong nước với các quốc gia, công ty công nghệ hàng đầu ở nước ngoài để tăng cường hợp tác, kết nối. Các doanh nghiệp công nghệ lớn tại Việt Nam nên tiên phong hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, các cơ sở đào tạo thông qua các hoạt động trải nghiệm công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm.

- Trân trọng cảm ơn ông!