Có nên nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế cho hộ kinh doanh lên 1 tỉ?

Tại chợ Sóc Sơn (xã Sóc Sơn, TP Hà Nội), gia đình chị Yến thuê một ki-ốt nhỏ bán đồ khô và hàng tiêu dùng. Theo tính toán của chị, doanh thu bình quân mỗi ngày khoảng 4 - 5 triệu đồng, tức 1 - 1,5 tỉ đồng/năm. Nghe qua, đó là con số không nhỏ, nhưng sau khi trừ tiền nhập hàng, vận chuyển, bốc xếp, điện nước, phí chợ và công sức hai vợ chồng, phần còn lại thực chất chỉ tương đương thu nhập của hai lao động làm công ăn lương ở mức trung bình.

“Nếu tính thuế trên cả doanh thu mà không trừ được chi phí thì gần như chẳng còn lãi. Ngưỡng 500 triệu đồng quá thấp so với thực tế buôn bán nhỏ lẻ hiện nay. Ít nhất phải 1 tỉ đồng/năm thì mới đỡ áp lực”, chị Yến chia sẻ.

Vướng mắc của hộ kinh doanh như chị Yến nằm đúng vào bài toán mà Bộ Tài chính đang trình Chính phủ và Quốc hội trong quá trình sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân. Theo Công văn 18491/BTC-CST, cơ quan soạn thảo đề xuất áp dụng thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên 500 triệu đến 3 tỉ đồng/năm, mức thuế suất 15%.

Trong trường hợp không xác định được chi phí, điều khá phổ biến với tiểu thương chợ truyền thống, Bộ Tài chính định hướng tính thuế theo tỉ lệ trên doanh thu, tùy ngành nghề, nhưng chỉ áp dụng với phần doanh thu vượt 500 triệu đồng/năm. Với ngưỡng này, khoảng 2,3 triệu hộ, tương đương 90% tổng số hộ kinh doanh thường xuyên hiện nay, sẽ không phải nộp thuế.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, thực tế tại nhiều chợ đầu mối và chợ dân sinh cho thấy doanh thu phổ biến của tiểu thương thường dao động 1,5 - 3 tỉ đồng/năm, trong khi khả năng chứng minh chi phí gần như bằng không. Nếu áp thuế 15% trên phần thu nhập mà không tính đúng, đủ chi phí, nguy cơ “lãi thành lỗ” là điều nhiều hộ kinh doanh lo ngại.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp về vấn đề này, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho rằng đề xuất chuyển sang đánh thuế trên thu nhập thay vì chỉ trên doanh thu là bước tiến đúng hướng, nhưng ngưỡng doanh thu miễn thuế 500 triệu đồng vẫn cần được cân nhắc lại nếu muốn sát hơn với thực tế hộ kinh doanh.

Theo bà Nhung, về nguyên tắc, thuế thu nhập cá nhân phải đánh vào phần thu nhập vượt mức đủ sống tối thiểu, chứ không đánh vào doanh thu “trần” chưa trừ chi phí. Thực tế nhiều hộ kinh doanh nhỏ có doanh thu trên 500 triệu, thậm chí trên 1 tỉ đồng/năm, nhưng chi phí nguyên liệu, mặt bằng, nhân công trong gia đình và các khoản phát sinh khác đã “ăn” mất phần lớn doanh thu.

“Nếu không thiết kế ngưỡng và cách tính hợp lý, chính sách rất dễ biến thành đánh thuế trên dòng tiền đi qua sổ, chứ không phải trên phần lãi thật sự”, bà nhấn mạnh.

Luật sư Nhung cũng ủng hộ hướng phân loại theo ngành nghề: những lĩnh vực thương mại, phân phối, có chi phí đầu vào lớn, biên lợi nhuận thấp thì ngưỡng doanh thu miễn thuế và ngưỡng áp dụng phương pháp tính theo thu nhập nên cao hơn, có thể từ 1 tỉ đến 1,5 tỉ đồng/năm. Ngược lại, các ngành dịch vụ nhỏ, chi phí không quá lớn, có thể áp dụng mức thấp hơn nhưng phải có hướng dẫn rõ ràng về chi phí được trừ và cách kê khai đơn giản.

Bên cạnh đó, bà Nhung lưu ý chính sách với hộ kinh doanh không nên tách rời khỏi các ngưỡng doanh thu đang áp dụng trong hệ thống pháp luật về doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Nếu ngưỡng chịu thuế của hộ kinh doanh thấp hơn quá nhiều so với doanh nghiệp siêu nhỏ, dễ dẫn tới cảm giác bất bình đẳng.

Theo bà, có ba hướng cần tính đến: nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế lên mức sát thực tế hơn (tối thiểu 1 tỉ đồng/năm đối với nhóm ngành có chi phí vốn cao); quy định rõ cơ chế lựa chọn giữa tính thuế theo doanh thu và thu nhập; và gắn việc điều chỉnh ngưỡng với các chỉ số kinh tế như CPI, mức lương cơ sở, thu nhập bình quân theo chu kỳ nhất định.

“Khi chính sách được thiết kế dựa trên thu nhập thật, không “đánh vào vốn”, hộ kinh doanh nhỏ mới có thể yên tâm duy trì hoạt động, còn Nhà nước bảo đảm thu đúng, thu đủ mà vẫn khuyến khích sản xuất – kinh doanh”, Luật sư Nhung chia sẻ.