“Cửa” nào cho doanh nghiệp cá tra trong mùa dịch COVID-19

Xuất cá tra sang Trung Quốc giảm một nửa

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP), sau 3 năm liên tục tăng trưởng tốt đặc biệt là thành công trong năm 2018, xuất khẩu cá tra lại giảm 11% trong năm 2019 với giá trị đạt 2 tỉ USD. Giá cá tra liên tục giảm do chịu áp lực dư cung khi người dân đổ xô nuôi cá.

Tuy nhiên, thách thức lớn hơn với ngành cá tra khi năm 2020 mở đầu bằng đợt dịch bệnh do virus Corona gây ra tại Vũ Hán, sang thị trường Trung Quốc giảm 50% trong 2 tháng đầu năm do gián đoạn và ách tắc trong khâu vận chuyển, kho bãi.

Các nhà mua hàng tại Trung Quốc cung cấp cho hệ thống siêu thị, nhà hàng cũng cắt giảm đặt hàng do người dân hạn chế mua sắm tại các siêu thị hay đến nhà hàng ăn uống.

Tại Hội nghị thúc đẩy thương mại phát triển sản xuất nông sản trước tác động của dịch bệnh corona diễn ra hồi đầu tháng 2, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết các chuỗi McDonald đóng cửa hàng trăm cửa hàng, ảnh hưởng tiêu thụ cá phi lê; các nhà hàng, chuỗi ẩm thực vắng khách dẫn đến giảm nhu cầu đối với thủy sản.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư kí Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản nói thêm không chỉ các nhà hàng mà các siêu thị, cửa hàng bán lẻ đóng cửa cũng ảnh hưởng trực tiếp đến các đơn hàng. Theo đó, các nhà nhập khẩu điều chỉnh lùi các đơn hàng.

Cho dù những lợi thế thương mại giữa Việt Nam – Trung Quốc đã góp phần cho tăng trưởng nhanh chóng sản phẩm cá tra tại đây trong thời gian qua nhưng khi đã chiếm lĩnh đến trên 33% thị phần rõ ràng sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Thị trường tiềm năng mới

Sự sụt giảm quá nhanh khiến cho các doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường này gặp rất nhiều khó khăn, đồng thời cũng là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp mở rộng, tìm kiếm thị trường mới, đa dạng sản phẩm và củng cố chất lượng để tìm những con đường mới.

Một trong những thị trường tiềm năng là Ấn Độ với dân số đứng thứ 2 sau Trung Quốc, thị trường này khá đặc biệt vì không ăn thịt phổ biến như bò và heo mà chỉ ăn cừu, dê, gà và thủy hải sản. Theo ước tính, Ấn Độ nuôi khoảng 600.000 tấn cá tra mỗi năm nhưng thịt cá bị vàng và nhà máy chế biến tại quốc gia này chưa sản xuất ra được những sản phẩm cá tra fillet thịt trắng và đảm bảo VSATTP như của Việt Nam.

Hiện tại sản phẩm cá tra fillet Việt Nam được xem sản phẩm cao cấp đang được nhập khẩu phục vụ trong các nhà hàng tại Ấn Độ. Thuế nhập khẩu vào Ấn Độ đối với hàng cá tra phi lê còn rất cao (65%) cùng với hệ thống kho lạnh, siêu thị chưa được đầu tư đầy đủ cho mặt hàng đông lạnh tuy vậy đây vẫn là một thị trường đầy tiềm năng cho cá tra Việt Nam.

Ngày 12/2/2020 Hiệp định EVFTA đã chính thức được Nghị viện Châu Âu phê chuẩn. Dự kiến sẽ được Quốc hội Việt Nam thông qua vào tháng 5/2020 và có thể có hiệu lực vào tháng 7/2020 mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra để tận dụng lợi thế các doanh nghiệp cần chuẩn bị sẵn sàng trước khi mức thuế của cá tra sẽ về 0% trong 3 năm tới.

Việc các nhà máy chế biến cá thịt trắng (Cod, Pollock) tại Trung Quốc chưa làm việc dẫn tới việc thiếu hụt nguồn cung cá thịt trắng đặc biệt là tại thị trường EU cũng là cơ hội trước mắt cho các doanh nghiệp cá tra.

Ngoài ra, một thông tin tốt khác đến từ thị trường Mỹ. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT), cuối năm 2019, Mỹ chính thức công nhận hệ thống kiểm tra sản phẩm cá và cá Siluriformes xuất khẩu của Việt Nam tương đương với sản phẩm của họ. 

Điều này giúp cá tra Việt Nam dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ Mỹ mà còn các thị trường khác.

Đồng thời, số liệu từ VASEP cho biết hiện tồn kho cá tra tại thị trường này cũng đã hết và là thị trường tiềm năng cho cá tra Việt.

Bộ NN&PTNT cũng cho biết Việt Nam được bổ sung thêm doanh nghiệp đăng kí xuất khẩu cá tra vào Mỹ. Tính đến cuối năm 2019. cả nước mới chỉ có 13 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang thị trường này.

Ngày 11/10/2019, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) cũng đã thông báo quyết định sơ bộ của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 15 (POR15) cho giai đoạn từ ngày 1/8/2017 đến ngày 31/7/2018 đối với sản phẩm cá tra, cá basa của Việt Nam. Theo đó Công ty Vĩnh Hoàn, Công ty Biển Đông duy trì mức thuế suất là 0 USD/kg.

Doanh nghiệp cần làm gì?

Phó Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam ông Võ Hùng Dũng nhìn nhận việc phát triển cá tra ở thị trường nội địa đây là hướng đi đúng đắn. "Trong năm 2020 sẽ thúc đầy nhiều hơn vào thị trường trong nước. Mục tiêu của ngành hàng là thị trường nội địa sẽ chiếm 10 - 15% trong tổng sản lượng, bổ sung cân đối hơn so với hiện nay con cá tra đang phụ thuộc rất lớn vào xuất khẩu".

Với tình hình thị trường như hiện nay, theo VASEP các hộ nuôi nên thu hoạch tỉa và có kế hoạch thả nuôi thưa cho cá ăn bớt lại chứ không nên để cá nhịn ăn sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của cá và chất lượng thịt gây thiệt hại cho người nuôi. 

Nhiều doanh nghiệp cho rằng hiện nay là thời điểm tốt để làm giống cá tra vì dự báo quý 3 và 4/2020 nhu cầu cá nguyên liệu có thể tăng cao khi tình hình dịch COVID-19 đã ổn định và nhu cầu tiêu thụ của thị trường Trung Quốc sẽ tăng trở lại để đáp ứng nhu cầu xuất ăn cho nhân viên văn phòng cũng như công nhân tại các nhà máy. Tuy nhiên vẫn khuyến cáo người nuôi chủ động giảm sản lượng để sản lượng cá tra năm 2020 ở mức 1,2 triệu tấn, giảm khoảng 10% so với năm 2019.

Thời điểm hiện nay được đánh giá không chỉ mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp cá tra Việt Nam nỗ lực vượt qua thử thách mà còn là cơ hội để các nhà nhập khẩu tại thị trường Mỹ và EU mua cá tra với giá tốt khi thị trường nhập khẩu lớn của cá tra Việt Nam là Trung Quốc đang bị gián đoạn.