Đằng sau cái Kit test của Việt Á

Đầu cơ, nâng giá, trục lợi dường như là logic vận động tất yếu của nền kinh tế thị trường, nó xảy ra khi cung cầu bất cân xứng; thường xuất hiện sau đợt thiên tai địch họa, hoặc lobby có chủ đích của một nhóm người. Để ngăn chặn mặt trái này, nhiều nước như Việt Nam sử dụng lý thuyết “bàn tay hữu hình”.

>> LĂNG KÍNH CUỐI TUẦN: Phần trăm của Y đức

1. Vụ việc nâng khống giá bán Kit xét nghiệm COVID-19 của công ty Việt Á là một trong rất nhiều sự việc thể hiện cho “mối quan hệ đen tối” giữa doanh nghiệp và chính quyền. Hai thực thể này cấu kết với nhau để bán hàng với giá phi thị trường.

Từ đây sẽ xuất hiện nhiều vấn đề: chức năng quản lý nhà nước về dược phẩm và chức năng quản lý, thẩm định về giá cả thị trường. Vì sao Việt Á phải chi tới 30 tỷ đồng, hơn 1 triệu USD cho giám đốc Trung tâm kiểm soát dịch bệnh (CDC) cấp tỉnh? Chức vụ chỉ ngang trưởng phòng cấp Sở.

Hóa ra, các CDC lại có quyền cán tác động đến giá cả thị trường, xét duyệt để mua thiết bị Y tế mà lẽ ra đó là trách nhiệm của Hội đồng thẩm định giá liên Bộ Tài chính, Công thương, Y tế,…có sự phối hợp của các tổ chức độc lập.

Ở Canada việc quản lý, điều tiết giá thuốc thông qua hội đồng xét duyệt giá thuốc có bản quyền. Hội đồng này có trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng chống lại các chiến thuật ép giá của những hãng dược lớn.

Làm sao mà Bộ Khoa học và Công nghệ thiếu thông tin đến mức Kit xét nghiệm của Việt Á không được Tổ chức Y tế thế giới công nhận (Not Accepted) nhưng ngày 24/5/2020 Bộ này vẫn “thừa nhận” với mã số định danh EUL 0524‐210‐00!

Và Bộ Y tế cũng nhiều lần gửi công văn thông báo cho địa phương và các bệnh viện sách sinh phẩm/trang thiết bị y tế xét nghiệm nCoV đã được cấp số đăng ký lưu hành hoặc cấp giấy phép nhập khẩu. Dĩ nhiên, cái tên Việt Á nhiều lần xuất hiện trong danh sách!

Một quy trình quản lý có vẻ rất chặt nhưng dễ xuyên thủng, ai cũng có phần trách nhiệm nhưng không biết bên nào là đầu mối, là chính hay phụ. Điều này vốn gây phức tạp về thủ tục hành chính nhưng khi cần phát huy quyền hạn, trách nhiệm thì rất lỏng lẻo, để Việt Á dễ dàng “xuyên táo”.

>>  Khi doanh nghiệp "quên" mất đạo đức kinh doanh

Về bản chất giá cả sẽ được quyết định bởi giá trị hàng hóa, được đo bằng hao phí lao động cần thiết tạo ra sản phẩm. Vì thế, để minh bạch giá cả phải tạo ra thị trường liên thông đầu vào và đầu ra; cạnh tranh lành mạnh, trong đó nhà nước đóng vai trò trọng tài, trung gian giúp điều tiết như bình ổn giá, chống độc quyền để người tiêu dùng không chịu thiệt thòi.

Đằng này, ý chí của một nhóm người đã bẻ cong quy luật kinh tế khách quan, “ôm” quyền định giá hàng hóa, “gợi ý” mua cái gì, của ai...! Thực trạng không chỉ là Việt Á, thiết bị y tế mà còn thị trường bất động sản, đấu giá, đấu thầu, mua sắm, chi tiêu công…xuất phát từ sai sót vĩ mô.

Làm cách nào để hạn chế mặt trái mối quan hệ chính quyền - doanh nghiệp? Không còn cách nào khác ngoài việc tổ chức nền hành chính minh bạch, công tâm; thiết chế kinh tế thị trường đúng nghĩa, xác định rõ phạm vi của nhà nước.

2. Từ chiếc khẩu trang đến VN Pharma và Kit Việt Á là hồi chuông không dứt cảnh báo sự xuống cấp của đạo đức kinh doanh, xót xa hơn là liên quan đến ngành Y với mục tiêu chữa bệnh, cứu người.

Hơn 1 triệu USD là số tiền quá lớn đối với đồng lương của một giám đốc CDC địa phương, nhưng nghĩ sao nếu vài tỷ đồng có thể “mua” được lương tâm của những bác sĩ giỏi vừa “ngã ngựa”?

Đâu đâu cũng nói về đạo đức, lương tâm, trách nhiệm mà trong hoàn cảnh nào, dù éo le ngặt nghèo nhất cũng “sờ” thấy tham nhũng, hối lộ. Đâu là “cơ chế” thôi thúc sự tha hóa, biến chất? Do đồng lương còm cõi hay khâu bổ nhiệm, chọn lựa con người có vấn đề?

Thực trạng này xem ra không thể “bắn tỉa” mà cần có cơ chế tiệt trừ tận gốc như ẩn dụ “lồng nhốt quyền lực” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.