Đằng sau những cơn mưa lũ

SÔNG HÀN• 15/10/2020 16:15

Những ngày qua, mưa to khiến nhiều nơi tại các tỉnh Miền Trung từ Hà Tĩnh tới Quảng Ngãi ngập nặng. Cùng với những vùng trũng thì các huyện miền núi cũng bị lũ lụt tàn phá.

Nhiều xóm làng tại Quảng Trị chìm trong biển nước. Ảnh: Khắc Trà

Vài năm trở lại đây, lũ lụt ở miền Trung trở nên hung dữ và nguy hiểm hơn, tần suất và đỉnh lũ cao hơn. Hậu quả cộng lại của chúng đã gây nên những trận lũ lịch sử không đáng có như đã thấy, thu hút sự quan tâm đặc biệt của xã hội.

Cả một biển nước đục ngầu gần như nhấn chìm mọi thứ. Những bụi cây chỉ còn lấp ló ngọn. Những cây cột điện bị nước nhấn sâu, chỉ còn những chiếc dây lõng thõng treo trên mặt nước. Những con lợn (heo), con gà… bì bõm trong làn nước đục, rồi trồi dần theo sóng ra xa. Những ngôi nhà chỉ còn mỗi nóc với những cánh tay chới với…v..v.

Con nước dữ dội biết chừng nào, nó có thể cuốn phăng mọi thứ, từ nhà cửa, ruộng vườn, trâu bò, thóc giống... khi lũ qua rồi người dân lại trắng tay, miếng vườn, đồng ruộng bỗng dưng trở thành bãi cát dày không tưởng nổi. Nhiều vùng quê nghèo rồi lại phải nghèo hơn, nửa năm làm, nửa năm chống đở, cứ xoay vần như con nợ đời mang.

Vâng! Hậu quả để lại do mưa lũ là rất nặng nề và thậm chí đối với nhiều gia đình là chẳng thể đo đếm khi trong đó có cả tính mạng người thân của họ.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai, đến nay mưa lũ đã làm hơn 50 người chết và mất tích (chưa tính số liệu tại thủy điện Rào Trăng 3 do đang xác minh), gây thiệt hại nặng về tài sản, cơ sở vật chất. Con số thiệt hại, mất mát sẽ còn tăng lên do tình hình thiên tai diễn biến rất phức tạp khi ngoài khơi liên tục xuất hiện những cơn bão mới, dồn dập đổ vào nước ta.

Rồi, cơn mưa trắng trời sáng đầu tuần ở Huế không thể làm nhòe đi giọt nước mắt đau xót của người chồng, gia đình, hàng xóm và cả những người dân chưa từng quen với sản phụ Phạm Thị Phượng. Chị Phượng không may bị lũ cuốn khi đi sinh vào sáng 12/10 tại xã Phong An, huyện Phong Điền, Thừa Thiên Huế.

Cũng chiều 12/10 một chiếc rạp lớn được dựng lên tại thôn Thanh Quýt 3, xã Điện Thắng Trung (thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) để tổ chức tang lễ cho anh Lê Tự Quốc (26 tuổi) và vợ là Lưu Thị Hoài Sương (23 tuổi) – đôi vợ chồng trẻ gặp nạn trên đường đi dự lễ cưới về hôm 10/10 tại khu vực Quảng Huế (xã Đại Hòa, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam). Anh Quốc và chị Sương ra đi để lại cô con gái mới tròn 2 tuổi, phải đeo trên đầu hai mảnh khăn tang.,v..v.

Nhói lòng cảnh nhà dân có tang quyến trong đợt lũ dâng, nhiều người thân chỉ biết đứng nhìn từ bên này sông khóc lạy người quá cố... Đúng là, có nỗi đau khổ nào mà không chan chứa tình thương của con người, có nỗi xót xa nào mà không khiến lòng người ta day dứt.

Người dân miền Trung đang oằn mình chống chọi với mưa lũ. Ảnh: Khắc Trà

Vậy, từ đằng sau mưa lũ, chúng ta thấy được điều gì? Hẳn, trong các nguyên nhân gây lũ yếu tố con người cũng ngày càng lộ rõ, mặc dù tác động do biến đổi khí hậu có xu hướng ngày một xấu đi đã phần nào che lấp khiến cho thoạt nhìn khó có thể phân định đâu là do con người, đâu là do tự nhiên.

Nhưng trước tiên chúng ta thấy, dẫu thiệt hại, mất mát như thế, ai ai vẫn thấy rõ tình người dân vùng lũ. Những bằng trách nhiệm mà còn bằng cả lương tâm, trái tim chân thành của người lính chính là động lực tinh thần to lớn để cán bộ, chiến sĩ và người dân vùng lũ vượt qua mọi khó khăn. Những người dân khắp mọi miền đất nước cũng thiể hiện tình cảm “bầu ơi thương lấy bí cùng” với người dân miền Trung.

Thiên tai là bất khả kháng, nhưng những thiệt hại gây ra là vô cùng lớn và thảm khốc.

Thiên tai là bất khả kháng, nhưng những thiệt hại gây ra là vô cùng lớn và thảm khốc. Ảnh: Tuấn Vỹ

Cũng từ đằng sau mưa lũ ở Miền Trung, chúng ta phải khách quan nhìn nhận về thủ phạm gây ra những trận lũ bất thường vừa qua. Mà theo nhiều chuyên gia đã chỉ ra, đó là:

Thứ nhất, độ dốc hình học cũng như độ dốc thủy lực trung bình của dòng chảy trong lưu vực các sông miền Trung là rất cao so với lưu vực các con sông lớn ở đồng bằng Bắc Bộ. Yếu tố này do tự nhiên, con người ít có khả nămg năng can thiệp, làm thay đổi, ngoài việc xây dựng các hồ chứa điều hòa - tiết lưu.

Thứ hai, việc xả lũ có tính chất đồng loạt vì chỉ dựa vào quy trình vận hành của từng hồ. Cái sai ở đây là “xả chồng lên xả” vì không đếm xỉa đến tính hệ thống trong quá trình xây dựng và duyệt quy trình vận hành hồ. Yếu tố này hoàn toàn do con người, có thể thay đổi được.

Thứ ba, vùng ảnh hưởng của bão và hoàn lưu bão nhìn chung rất lớn, cỡ 500 đến 1000 km, bao phủ một vùng rộng lớn và thời gian kéo dài, gây lượng mưa lớn, trung bình cả vùng khoảng lên đến vài trăm mm, gây dòng liên thông ở một số lưu vực liền kề, vô hình trung làm xuất hiện các hệ thống lớn vượt ra ngoài lưu vực thông thường, khó kiểm soát.

Đây là yếu tố bất thường của tự nhiên mà con người bất lực, chỉ có thể can thiệp gián tiếp trong chừng mực nhất định về mặt lý thuyết bằng các hồ chứa điều hòa.

Thứ tư, diện tích rừng đầu nguồn và rừng tự nhiên bi thu hẹp do hoạt động của con người, các công trình xây dựng dân sinh khi quy hoạch đã thiếu đi cái nhìn bao quát và tính hệ thống làm cho dòng chảy dồn ứ, giảm khả năng thoát nước tự nhiên vốn có của các lưu vực, ...

Miền Trung - một mảnh đất mà bấy lâu vẫn lặng lẽ hứng chịu nỗi đau cho đất nước. Một mảnh đất trải dài không được sự ưu ái của thiên nhiên nhưng vẫn luôn mỉm cười, luôn vươn lên số phận.

Nhưng nói gì nói, lúc này chưa phải là lúc phân định ai đúng ai sai, chưa phải là lúc truy trách nhiệm. Mà hơn lúc nào hết, có ai trải qua hoàn cảnh mới thấm thía những gì mất mát, trong nổi đau tột cùng, những giúp đỡ, những lời chia sẻ động viên, như những liệu pháp tinh thần giúp họ vượt qua những thời điểm khó khăn.

Trong thời khắc này, cùng với sự giúp đỡ, ra tay của Chính phủ, các bộ, ngành, đoàn thể và chính quyền các địa phương, nhân dân Miền Trung vùng lũ lụt đang rất cần sự chung tay giúp đỡ của đồng bào cả nước. Hãy hướng về miền Trung với tất cả tấm lòng và khả năng của mỗi người.