Đề xuất sandbox tài sản số: Cơ hội và thách thức

Sandbox tài sản số tại Đà Nẵng, thị trường vốn tại TPHCM

Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Nghị định về tổ chức và hoạt động Trung tâm Tài chính quốc tế. Dự thảo gồm 5 chương, 27 điều, với nhiều điểm nhấn thể hiện bước đi mạnh dạn trong xây dựng môi trường tài chính thử nghiệm mới.

Tại Đà Nẵng, Trung tâm Tài chính quốc tế sẽ ưu tiên phát triển fintech, tài chính xanh, tài chính thương mại và đặc biệt là thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các mô hình mới như tài sản số, tiền số, thanh toán và chuyển tiền kỹ thuật số. Dự thảo cho phép thành lập sàn giao dịch chuyên biệt và nền tảng giao dịch mới, ứng dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, dữ liệu lớn.

TPHCM được định hướng trở thành trung tâm thị trường vốn, tập trung vào quản lý tài sản, quỹ đầu tư, bảo hiểm, sản phẩm tài chính và phái sinh, đồng thời triển khai sandbox Fintech. Mục tiêu là hình thành cụm liên kết ngành để quy tụ vốn, công nghệ, nhân lực của các định chế tài chính lớn.

Để bảo đảm vận hành, dự thảo nêu rõ, UBND hai thành phố sẽ bố trí quỹ đất xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế và thành lập cơ quan điều hành trực thuộc UBND, có quyền quản lý nhà nước và điều hành trực tiếp. Trung tâm Tài chính quốc tế sẽ áp dụng cơ chế một cửa liên thông, vận hành hệ thống đăng ký thành viên trực tuyến kết nối với Hệ thống đăng ký doanh nghiệp quốc gia.

Về giám sát, Bộ Tài chính đưa ra hai phương án. Thành lập cơ quan giám sát độc lập phụ trách cả hai trung tâm, hoặc mỗi trung tâm có cơ quan giám sát riêng, kết quả thanh – kiểm tra báo cáo về Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các cơ quan liên quan. Đây là điểm mấu chốt để vừa thúc đẩy đổi mới, vừa kiểm soát rủi ro.

Cơ hội lớn nhưng cần hàng rào pháp lý chặt chẽ

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La đánh giá, sandbox tài sản số là bước đi tất yếu khi Việt Nam đã công nhận tài sản số nhưng hành lang pháp lý còn thiếu. Sandbox cho phép thử nghiệm có kiểm soát trước khi luật hóa toàn diện, nhưng nếu không thiết kế chặt, rất dễ biến thành “vùng xám” pháp lý.

Luật sư Biên cho rằng, sandbox chỉ an toàn khi có ba điều kiện: phạm vi thử nghiệm rõ ràng, thời hạn cụ thể, và cơ chế thoát minh bạch. Đồng thời, phải ban hành bộ quy chuẩn bảo vệ nhà đầu tư: cơ chế bồi thường khi rủi ro, quy định chống rửa tiền và tài trợ khủng bố (AML/CFT), chuẩn bảo mật dữ liệu cá nhân. Ông viện dẫn kinh nghiệm châu Âu: MiCA của Liên minh châu Âu đặt trọng tâm vào bảo vệ nhà đầu tư và yêu cầu sàn giao dịch công bố rủi ro, tuân thủ an toàn thông tin.

Ở một góc nhìn khác, luật sư Nguyễn Thành Luân – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hà Việt tập trung vào khía cạnh giám sát. Theo ông, để sandbox thành công, phải có cơ quan giám sát tập trung, độc lập.

“Nếu để mỗi trung tâm tự giám sát, trách nhiệm sẽ phân tán, dễ bỏ lọt rủi ro”, ông nhận định. Cơ quan này cần quyền yêu cầu báo cáo định kỳ, thanh tra đột xuất và đình chỉ ngay mô hình vi phạm.

Luật sư Luân nhấn mạnh, Việt Nam nên tham khảo Singapore, nơi Cơ quan tiền tệ Singapore (MAS) đã áp dụng sandbox Fintech nhiều năm. Họ quy định rõ thời hạn, phạm vi, nghĩa vụ báo cáo và cơ chế thoát: sau thử nghiệm, doanh nghiệp hoặc xin giấy phép đầy đủ, hoặc chấm dứt hoạt động. Cách tiếp cận này khuyến khích sáng tạo nhưng vẫn bảo đảm an toàn pháp lý.

Bộ Tài chính cần sớm ban hành bộ tiêu chuẩn tối thiểu cho sandbox, bao gồm: công bố thông tin minh bạch, chuẩn lưu ký và phân tách tài sản khách hàng, nghĩa vụ AML/CFT, cơ chế kiểm toán độc lập.

“Đồng thời, cần công khai báo cáo đánh giá định kỳ (giữa kỳ, cuối kỳ), nêu rõ mô hình nào được triển khai chính thức, mô hình nào buộc rút lui”, vị luật sư kiến nghị.