Điện mặt trời mái nhà “tự sản tự tiêu”: Cân nhắc phương án khả thi

Bài: GIA NGUYỄN - Ảnh: QUỐC TUẤN• 12/05/2024 11:20

Ủng hộ chỉ đạo của Thường trực Chính phủ về chính sách điện mặt trời tự sản, tự tiêu, nhiều ý kiến cho rằng, để khuyến khích nguồn năng lượng này phát triển cần đưa ra phương án khả thi...

>> Làm rõ về điện mặt trời "tự sản tự tiêu"

Theo đó, tại Dự thảo Nghị định quy định về cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu đang được Bộ Công Thương xin ý kiến, bộ này đề xuất, nếu không nối lưới điện quốc gia thì loại hình điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu được phát triển không giới hạn công suất; còn nếu nối lưới sẽ ghi nhận sản lượng với giá 0 đồng trong khoảng công suất giới hạn là 2.600MW.

Đối với Nghị định này, Thường trực Chính phủ yêu cầu làm rõ nội hàm "tự sản, tự tiêu"; nghiên cứu kỹ lưỡng và đưa chính sách phải khuyến khích đầu tư cho loại hình sản xuất nguồn điện này. Quy định việc tích điện cụ thể để nguồn tự sản, tự tiêu nhưng sử dụng không hết được bán thế nào? Giá bán trên nguyên tắc nào? Nên khuyến khích bán nhưng có điều kiện.

Dự thảo Nghị định quy định về cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu đang được Bộ Công Thương xin ý kiến - Ảnh minh họa

Ủng hộ ý kiến chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, nhiều ý kiến cho rằng, định hướng về phát triển điện mặt trời mái nhà theo hình thực tự sản, tự tiêu là đúng, bởi sẽ giảm tải cho lưới điện quốc gia; tận dụng hiệu quả tiềm năng điện mặt trời lớn như Việt Nam.

Nhìn nhận về vấn đề này, TS. Ngô Đức Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương cho hay, đây là gợi ý rất hay, cần có sự nghiên cứu, tính toán nghiêm túc và khoa học. Nếu không, chúng ta lại xây dựng cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà nhưng bỏ qua cơ hội khuyến khích. Theo đó, nghiên cứu sẽ bắt đầu từ tính toán giá bán nguồn điện thừa cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nên được quy định thế nào. Phát vào hệ thống lưới, có lúc lưới cần, giá bao nhiêu. Khi lưới không cần, ép vào lưới, giá thế nào…

Theo vị chuyên gia này, các nước đều tính toán theo nguyên tắc này, nghĩa là ghi nhận sản lượng, sau khi trừ các chi phí vận hành, có thể trả giá âm, giá dương hoặc hòa, tuân thủ theo nguyên tắc thị trường, tùy theo giờ phát lên lưới. Thứ 2, giá năng lượng tái tạo phải theo vùng. Chẳng hạn, miền Bắc đầu tư điện mặt trời mái nhà có chi phí cao hơn khu vực miền Nam, giá mua phải cao hơn. Thứ 3, về lưới truyền tải, không thể nói quá tải cả hệ thống.

>>Doanh nghiệp mong mỏi chính sách điện mặt trời mái nhà

Theo chuyên gia, chỉ đạo của Thường trực Chính phủ đây là gợi ý rất hay, cần có sự nghiên cứu, tính toán nghiêm túc và khoa học - Ảnh minh họa

Theo chuyên gia, chỉ đạo của Thường trực Chính phủ là gợi ý rất hay, cần có sự nghiên cứu, tính toán nghiêm túc và khoa học - Ảnh minh họa

Thực tế có nơi quá tải thực sự, nhưng có nơi chưa chắc. Ví dụ vùng sâu, vùng xa, hải đảo… xét về tổng thể có thể lưới chưa quá tải, nên tính toán kỹ vấn đề này. Khi bàn về cơ chế phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu, chúng ta dường như chưa chú ý vấn đề này. Thứ 4, Quy hoạch điện VIII quy định điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu là 2.600 MW, được phân bổ về các địa phương thế nào. Miền Nam đủ điện rồi, có thể phân về các miền, vùng khác được không, đặc biệt nghiên cứu về những nơi cơ hội phát triển và tiêu thụ điện mặt trời mái nhà được phát huy hiệu quả tối ưu…

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Quy Hoạch – chuyên gia năng lượng cũng kiến nghị, Bộ Công Thương cần nghiên cứu và cho phép phần điện mặt trời mái nhà dư thừa phát lên lưới được hưởng theo cơ chế bù trừ. Tức trong 2 giờ thấp điểm buổi trưa bán với giá 0 đồng, hay khu vực miền Bắc được hưởng giá bán điện cao hơn, vì cường độ bức xạ mặt trời trung bình khu vực này thấp hơn miền Trung và miền Nam, nhưng nhu cầu sử dụng điện lại cao hơn.

Cơ chế bù trừ cần được tính toán đảm bảo hiệu quả cho EVN không bị lỗ. Mức giá sẽ tuỳ thuộc vào từng thời điểm để điều tiết được lượng công suất hòa vào lưới điện. Giá mua điện mặt trời mái nhà sẽ được EVN công bố định kỳ tùy theo nhu cầu thực tế để người dân, doanh nghiệp cân nhắc đầu tư.

“Nhà đầu tư điện mặt trời mái nhà sẽ lựa chọn bán điện cho EVN với giá rẻ, giá 0 đồng, thậm chí là giá âm, đều do thị trường quyết định, thay vì cấm nối lưới, hay nối lưới, nhưng bán với giá 0 đồng. Nếu Bộ Công Thương vẫn giữ quan điểm giá 0 đồng thì mục tiêu phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu khó thành hiện thực, trừ khi 6 năm tới, giá tấm quang năng và pin lưu trữ giảm đến 50%, hoặc nhiều hơn hiện tại”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Còn theo bà Nguyễn Phương Mai - chuyên gia tư vấn các dự án hỗ trợ ngành năng lượng tái tạo, nhận định chủ trương điện mặt trời mái nhà, điện mặt trời áp mái theo hình thực tự sản tự tiêu là chủ trương đúng. Phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu sẽ giảm tải cho lưới điện quốc gia, đồng thời tận dụng rất hiệu quả tiềm năng điện mặt trời lớn như việt Nam…

“Hiện tại, nếu điện mặt trời không được bán hoặc chỉ được bán cho với giá 0 đồng, có nghĩa là thị trường không có. Như vậy sẽ không khuyến khích đầu tư điện mặt trời mái nhà. Chúng tôi mong muốn Nghị định đang được xây dựng sẽ tạo cơ chế cho phép điện mặt trời áp mái được tham gia vào thị trường mua bán điện tự do, liên quan đến mua bán điện trực tiếp giữa bên sản xuất và bên tiêu thụ”, bà Nguyễn Phương Mai bày tỏ.