Doanh nghiệp Việt bị cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường quốc tế

Thiết kế tương đồng?

Trong thời gian gần đây, thị trường thực phẩm Úc xảy ra ồn ào xoay quanh chuyện một doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo Việt Nam phản đối việc đơn vị khác “ăn theo” mẫu mã, thiết kế bao bì sản phẩm. Việc này gây ra những nhầm lẫn đối với người tiêu dùng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín thương hiệu của doanh nghiệp đã được tạo dựng từ lâu.

Theo ông Lê Quang Hùng – Giám đốc Công ty Vilaconic Pty Ltd, đại diện chính thức của Vilaconic JSC Việt Nam và cũng là nhà phân phối độc quyền trên toàn nước Úc phía Vilaconic đã quảng bá thiết kế bao bì ST25 đặc trưng của đơn vị trong thời gian dài. Từ đây, doanh nghiệp xây dựng vị thế mạnh và độ nhận diện thương hiệu cao tại thị trường Úc.

“Tuy nhiên, thiết kế bao bì gạo ST25 của chúng tôi hiện đang bị một công ty sao chép có chủ đích và tiếp thị dưới tên thương hiệu khác”, ông Hùng nói.

Cụ thể, vị này thông tin hình ảnh, 2 mẫu bao bì sản phẩm gạo ST25 khi đặt song song thì có chú thích, làm nổi bật những điểm tương đồng lặp lại trong thiết kế. Theo đó, cả 2 bao bì đều sử dụng nền xanh – trắng kết hợp hình ảnh cây lúa màu xanh.

Chưa kể, cách trình bày tên sản phẩm cũng tương đồng khi chữ “ST25” đều được in to, đậm, màu vàng ở cùng vị trí dễ nhìn thấy. Hình ảnh cây lúa và cánh đồng lúa của 2 nhãn hiệu nêu trên đều đặt ở vị trí trung tâm, có chữ tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Hoa ở mặt trước bao bì…

“Cách trình bày gần như giống hệt nhau về màu sắc, bố cục, hình ảnh và các yếu tố chữ viết có khả năng cao khiến người tiêu dùng ở Úc nhầm tưởng gạo của doanh nghiệp này có liên quan hoặc được Vilaconic Pty Ltd bảo trợ. Điều này đặc biệt nghiêm trọng đối với sản phẩm gạo ST25 – nơi nhận diện thương hiệu đóng vai trò then chốt trong quyết định mua hàng”, ông Lê Quang Hùng nói thêm.

Theo vị này, Vilaconic là chủ sở hữu thực sự của hình thức bao bì gạo ST25 đã được sử dụng trên thị trường Úc trước khi doanh nghiệp này nộp đơn. Việc cố ý sao chép các yếu tố thiết kế bao bì của Vilaconic, chỉ thay đổi tên thương hiệu đã thể hiện ý đồ lợi dụng uy tín và danh tiếng sẵn có của doanh nghiệp, có khả năng sẽ gây nhầm lẫn nghiêm trọng cho người tiêu dùng.

Nói thêm về vấn đề này, ông Hoàng Văn Ngoạn – Tổng Giám đốc Công ty CP Vilaconic đánh giá doanh nghiệp cạnh tranh có thể đạt được sự thành công bước đầu và nhanh chóng ký kết các hợp đồng thương mại nhờ vào việc mô phỏng, thương hiệu gạo ST25 của đơn vị tại thị trường Úc. Tuy nhiên, mặt trái lại là vấn đề pháp lý về xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với thiết kế mẫu mã, bao bì sản phẩm đã được Vilaconic bảo hộ sẽ là câu chuyện mà doanh nghiệp này phải đối mặt.

“Đáng nói, ngay cả trong trường hợp pháp lý có ổn thỏa đi chăng nữa, người dân nước Úc cũng không thể mua sản phẩm gạo cao cấp ST25 mà lại bị xem là hàng nhái để tiêu dùng”, ông Hoàng Văn Ngoạn chia sẻ.

Cần chủ động bảo hộ thương hiệu

Giới chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu như ngày nay, người tiêu dùng sẽ có nhiều cơ hội lựa chọn những sản phẩm phù hợp. Vì vậy, doanh nghiệp cần phải tự tạo dựng bản sắc riêng cho thương hiệu của mình, không bị pha trộn hay bị gây nhầm lẫn với các nhãn hiệu khác; đồng thời đảm bảo uy tín, chất lượng sản phẩm cho khách hàng mới là phương thức kinh doanh lành mạnh, bền vững.

Dù vậy, thực tế không phải doanh nghiệp nào cũng thành công trong việc này. Bởi vì để xây dựng được một thương hiệu có sức sống lâu dài, có thể duy trì qua nhiều xu hướng đổi thay đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc về tư duy và chi phí. Điều đó lý giải tại sao nhiều doanh nghiệp gia nhập thị trường sau thường “ăn theo” mẫu mã, hình ảnh thương hiệu đã được người tiêu dùng tin cậy trước đó.

Tuy nhiên, phương thức kinh doanh trên không chỉ tạo ra ảnh hưởng xấu đối với thương hiệu bị sao chép mà còn gây tổn hại trực tiếp đến lợi ích của người tiêu dung. Về lâu dài, các sản phẩm của Việt Nam – có cả gạo ST25 cũng dễ bị “vạ lây” đến từ sự suy giảm niềm tin của các đối tác, khách hàng nước ngoài.

Trao đổi về vấn đề này luật sư Thanh Trà - Công ty Luật FDVN (Đoàn luật sư thành phố Đà Nẵng) cho rằng phía doanh nghiệp cần áp dụng biện pháp công nghệ bảo vệ quyền, đưa thông tin quản lý quyền hoặc áp dụng các biện pháp công nghệ khác nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong trường hợp doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sản phẩm của mình ra thị trường quốc tế, sản phẩm đã được đăng ký sở hữu trí tuệ bị các doanh nghiệp khác cạnh tranh bằng sản phải tương đồng về mẫu mã, thiết kế, thì doanh nghiệp cần kiểm tra phạm vi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Cụ thể, doanh nghiệp cần xem xét, kiểm tra sản phẩm của mình có giá trị được bảo hộ trong phạm vi quốc gia, vùng lãnh thổ nào. Nếu doanh nghiệp chưa được bảo hộ trên phạm vi quốc tế, cần xem xét nhanh chóng thực hiện các thủ tục bổ sung hồ sơ, yêu cầu bảo hộ nhãn hiệu ở các quốc gia xuất khẩu, hoặc thị trường mục tiêu mà doanh nghiệp hướng đến.

Tiếp đến, thu thập các chứng cứ vi phạm và thực hiện biện pháp pháp lý, yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên thị trường quốc tế (tại quốc gia xuất khẩu, hoặc tại thị trường mục tiêu mà doanh nghiệp hướng đến). Khi phát hiện các hành vi có dấu hiệu xâm phạm hoặc nghi ngờ về việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp cần kịp thời thực hiện các biện phạp thu thập tài liệu, chứng cứ, làm căn cứ xác định hành vi xâm phạm.

“Sau khi đã có các tài liệu, chứng cứ xác định được hành vi, dấu hiệu vi phạm. doanh nghiệp có thể thực hiện các biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của mình”, luật sư Trà trao đổi.

Cũng theo luật sư Thanh Trà, khi doanh nghiệp đưa tài sản trí tuệ của mình ra thị trường khác thì phải tiến hành đăng ký quyền sở hữu trí tuệ ở thị trường đó hoặc đăng ký tại Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO). Để được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ tại nước ngoài (tại quốc gia xuất khẩu hoặc các quốc gia mục tiêu mà doanh nghiệp hướng đến), doanh nghiệp cần phải tiến hành đăng ký bảo hộ theo các quy định pháp luật của từng quốc gia hoặc theo quy định tại các điều ước quốc tế như Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS), Thỏa ước Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu (Thoả ước Madrid), Thỏa ước La Hay về đăng ký quốc tế kiểu dáng công nghiệp (Thoả ước La Hay), Công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp (Công ước Paris)….

“Tùy thuộc vào loại tài sản trí tuệ cần đăng ký bảo hộ. Việc nộp hồ sơ đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ có thể được thực hiện thông qua Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam hoặc trực tiếp tại WIPO”, vị luật sư này nói thêm.

Hiện tại, việc bảo vệ các giá trị tài sản trí tuệ của các doanh nghiệp là điều rất cần thiết, nhất là trong thời đại kinh doanh thương mại xuyên quốc gia như hiện nay. Các sản phẩm có giá trị thường bị làm giả, làm nhái hoặc mạo danh hoặc bị xâm phạm sở hữu trí tuệ, do đó các doanh nghiệp cần có giải pháp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình cả ở Việt Nam và ngoài lãnh thổ Việt Nam.