Doanh nghiệp Việt và bài toán “chắc chân” thị trường nội địa

Căng thẳng thương mại gia tăng, hàng rào thuế quan tại Mỹ và EU ngày càng siết chặt, khiến nhiều ngành xuất khẩu đối mặt với áp lực lớn. Đã đến lúc doanh nghiệp nội địa cần nhìn lại sân nhà bởi đây là một thị trường giàu tiềm năng, có thể trở thành bệ phóng vững chắc cho sự phát triển dài hạn.

Không thể phủ nhận rằng Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong xuất khẩu, đặc biệt với các mặt hàng như dệt may, da giày, điện tử và nông sản. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các thị trường lớn đồng nghĩa với việc doanh nghiệp dễ bị tổn thương trước các biến động chính sách thương mại quốc tế. Khi Mỹ và EU siết chặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, thuế chống bán phá giá và áp dụng hàng rào phi thuế quan, nhiều doanh nghiệp Việt Nam rơi vào tình trạng bị động, phải điều chỉnh chiến lược để thích ứng.

Trong bối cảnh xuất khẩu gặp thách thức, thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân đang nổi lên như một hướng đi quan trọng. Đây là lợi thế không phải quốc gia nào cũng có, đặc biệt khi thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng và xu hướng tiêu dùng hàng nội địa đang dần thay đổi theo hướng ưu tiên chất lượng. Điều này tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong nước nếu họ có chiến lược bài bản và sản phẩm đủ sức cạnh tranh.

Thực tế đã chứng minh, nhiều doanh nghiệp Việt Nam khi quay về thị trường trong nước đã gặt hái thành công lớn. Điển hình như Vinatex trong ngành dệt may, Thaco trong lĩnh vực ô tô hay Masan với chuỗi thực phẩm và hàng tiêu dùng. Những doanh nghiệp này không chỉ phát triển nhờ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn giúp giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu, qua đó tăng cường tính tự chủ cho nền kinh tế.

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng việc chiếm lĩnh thị trường nội địa không phải là điều dễ dàng. Nhiều ngành hàng quan trọng vẫn do doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ phần lớn thị phần, từ bán lẻ, điện tử, thực phẩm chế biến đến công nghệ. Người tiêu dùng Việt ngày càng khắt khe hơn trong việc lựa chọn sản phẩm, đòi hỏi các doanh nghiệp trong nước phải không ngừng nâng cao chất lượng, cải tiến công nghệ và tối ưu hóa dịch vụ.

Một thực tế khác là trong nhiều năm qua, phong trào "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam" đã được triển khai rầm rộ, nhưng vẫn chưa thể thay đổi hoàn toàn thói quen tiêu dùng. Lý do quan trọng nằm ở chất lượng sản phẩm.

Đúng vậy, để hàng Việt thực sự chiếm lĩnh sân nhà, không thể chỉ dựa vào những khẩu hiệu kêu gọi mang tính phong trào, mà chất lượng sản phẩm mới là yếu tố quyết định.

Hãy nhìn vào thực tế để thấy người tiêu dùng không mua hàng vì lòng yêu nước, họ mua vì chất lượng, vì sự tiện lợi và giá trị mà sản phẩm mang lại. Một món đồ ăn, thức uống hay bất kỳ sản phẩm công nghiệp nào - từ chiếc xe máy đến chiếc điện thoại - chỉ khi đạt độ uy tín, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng với hàng nhập khẩu từ các nền kinh tế hàng đầu thế giới thì mới có thể chiếm lĩnh thị trường.

Bài học từ Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc là minh chứng rõ ràng. Trước khi hàng hóa của họ vươn ra toàn cầu, họ đã thành công trên sân nhà bằng chính chất lượng sản phẩm. Khi đó, không kêu gọi, người tiêu dùng tự tìm đến thương hiệu nội địa. Đó mới là thành công thực sự của nền kinh tế Việt Nam - khi hàng Việt không phải là lựa chọn thay thế, mà là lựa chọn hàng đầu.

Giữa bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đầy biến động, kỳ vọng vào sự bứt phá của kinh tế tư nhân Việt Nam đang lớn hơn bao giờ hết. Đề án phát triển kinh tế tư nhân, được trung ương chỉ đạo xây dựng gấp rút, mang theo khát vọng cải cách mạnh mẽ, đưa khu vực tư nhân trở thành động lực chính của nền kinh tế.

Những con số đặt ra trong đề án - cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, bãi bỏ 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết - không chỉ thể hiện quyết tâm cải cách mà còn phản ánh yêu cầu cấp bách phải "cởi trói" cho doanh nghiệp. Khi các rào cản pháp lý được gỡ bỏ, chi phí kinh doanh giảm, môi trường đầu tư thuận lợi hơn, Việt Nam hoàn toàn có thể lọt vào tốp 3 ASEAN về sức hấp dẫn đầu tư trong vòng 2-3 năm tới.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã ví việc "tháo chốt" thể chế như việc dọn sạch những viên đá chắn dòng nước, để nguồn lực kinh tế tư nhân có thể ào ào chảy, mang lại sức sống mới cho nền kinh tế. Nhưng thực tế, tháo chốt chưa đủ, điều quan trọng là làm sao để khu vực tư nhân có thể thực sự bứt phá. Một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và có tính cạnh tranh lành mạnh sẽ là chìa khóa để hiện thực hóa kỳ vọng này.

Dự thảo Đề án phát triển kinh tế tư nhân được kỳ vọng sẽ mở ra một thời kỳ mới cho doanh nghiệp Việt Nam với những cải cách mạnh mẽ, mang tính đột phá. Mục tiêu đưa số lượng doanh nghiệp lên 2 triệu vào năm 2030 không đơn thuần là con số, mà thể hiện quyết tâm xây dựng một hệ sinh thái kinh doanh năng động, hiệu quả và có sức cạnh tranh cao.

Như Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, sản phẩm cuối cùng của đề án sẽ là một Nghị quyết của Bộ Chính trị - điều này cho thấy tầm quan trọng và sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân.

Các nhóm chính sách đang được đề xuất đã hướng đến việc hỗ trợ chung chung, được thiết kế riêng biệt, phù hợp với từng nhóm doanh nghiệp, từ startup đến doanh nghiệp vừa và nhỏ hay các tập đoàn lớn. Đây chính là cách tiếp cận mang tính chiến lược, nhằm đảm bảo rằng mọi doanh nghiệp đều có cơ hội phát triển dựa trên lợi thế riêng của mình.

Nếu được triển khai hiệu quả, đề án này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam vững vàng trên thị trường xuất khẩu, mà còn giúp họ thực sự có chỗ đứng vững chắc trên sân nhà. Và khi đó, hàng Việt không còn phải loay hoay cạnh tranh với hàng nhập khẩu, chính người tiêu dùng trong nước sẽ chủ động lựa chọn sản phẩm Việt vì chất lượng và uy tín.

Một cuộc cách mạng thực sự cho nền kinh tế tư nhân đang ở rất gần. Nhưng như mọi cuộc cách mạng, thành công chỉ đến khi có sự đồng lòng, quyết tâm từ chính sách đến thực tiễn, từ cơ quan quản lý đến từng doanh nghiệp.