Đột phá trong phân cấp phân quyền lĩnh vực đất đai

Từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức vận hành trên toàn quốc theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi. Cùng với đó, Nghị định số 151/2025/NĐ-CP (Nghị định 151) đã được Chính phủ ban hành, đánh dấu bước tiến lớn trong cải cách hành chính, nhất là trong lĩnh vực đất đai. Đây là bước đi chiến lược nhằm cụ thể hóa tinh thần phân cấp, phân quyền sâu rộng được xác lập trong Luật Đất đai năm 2024, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp khi thực hiện thủ tục hành chính liên quan đến đất đai.

Theo ông Phùng Tuấn Anh, Phó phòng Quy hoạch và giao đất, Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), các quy định mới trong giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất tại Nghị định 151 đã có hiệu lực từ 1/8/2025. Điểm nhấn quan trọng nhất là việc phân cấp thẩm quyền mạnh mẽ cho cấp xã trong việc ký quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất đối với các trường hợp cụ thể. Thay vì tập trung toàn bộ ở cấp huyện, cấp tỉnh như trước đây, nay Chủ tịch UBND cấp xã có thể thực hiện một số nhiệm vụ trước đây do UBND cấp huyện đảm nhiệm.

Cụ thể, Chủ tịch UBND cấp xã có thể quyết định giao đất không thu tiền sử dụng đất; cho thuê đất với hình thức thu tiền thuê đất hàng năm; giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất cho các đối tượng được miễn toàn bộ tiền sử dụng đất hoặc thuê đất.

Theo ông Tuấn Anh, nếu như trước đây, thời gian xử lý một số thủ tục có thể kéo dài tới 85 ngày thì nay, theo quy định mới giảm 50 ngày, từ 85 ngày xuống còn 35 ngày đối với thủ tục giao đất ở có thu tiền sử dụng đất không thông qua đấu giá, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất cho một số đối tượng chính sách chưa được giao đất ở, nhà ở; chưa có đất ở, nhà ở tại nơi công tác hoặc chưa được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở theo quy định…

Đồng thời, giảm 13 ngày, từ 20 ngày xuống còn 7 ngày thủ tục điều chỉnh quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất do sai sót về ranh giới, vị trí, diện tích, mục đích sử dụng giữa bản đồ quy hoạch, bản đồ địa chính, quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất và số liệu bàn giao đất trên thực địa.

“Những điểm mới này không chỉ rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục, mà còn phân quyền mạnh mẽ, đưa thẩm quyền xuống gần dân hơn, đồng thời giảm thiểu thủ tục chồng chéo kéo dài vốn là điểm nghẽn lâu nay”, ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

Đánh giá cao hướng đi này trong cải cách hành chính đất đai, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) cho rằng, việc đẩy quyền về cấp xã giúp rút ngắn quá trình xử lý hồ sơ, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp triển khai dự án. Tuy nhiên, để tránh “phân cấp nhưng không đồng bộ”, cần đi kèm cơ chế giám sát xuyên suốt, hiệu quả.

“Để bảo đảm tính liên thông, Chính phủ cần song hành triển khai các hệ thống quản lý tập trung như phần mềm quản lý đất đai đồng bộ từ Trung ương đến xã, tích hợp dữ liệu trên nền tảng số, để mọi cấp có thể giám sát chéo, kiểm tra kịp thời các quyết định hành chính liên quan đến đất đai tại địa phương. Việc giao quyền cho cấp xã không đồng nghĩa buông lỏng giám sát hay giảm vai trò của cấp tỉnh, mà cần tiếp tục đóng vai trò định hướng, kiểm tra, thanh tra thường xuyên để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vi phạm”, ông Nguyễn Văn Đính nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, nhiều ý kiến chuyên gia cũng nhận định, việc ban hành Nghị định 151 là bước cụ thể hóa cam kết của Nhà nước trong phân cấp, cải cách hành chính và phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế sẽ phụ thuộc rất lớn vào sự đồng bộ trong tổ chức thực hiện và quyết tâm từ cấp cơ sở. Bên cạnh hạ tầng số, cần đẩy mạnh đào tạo cán bộ cấp xã - những người trực tiếp tiếp nhận và xử lý hồ sơ. Hệ thống phần mềm dùng chung phải được đầu tư bài bản, liên thông với dữ liệu quy hoạch, tài chính, môi trường... để đảm bảo tính minh bạch và giảm cơ hội trục lợi. Đồng thời, phải công khai quy trình, thời hạn xử lý để người dân dễ dàng theo dõi, giám sát. Việc thanh tra, kiểm tra từ cấp Trung ương cũng cần được tăng cường để tránh nguy cơ “mỗi nơi một chính sách”, gây khó khăn cho môi trường đầu tư, đặc biệt là các doanh nghiệp triển khai dự án trên nhiều địa bàn.