Giá cả tác động xấu lên cán cân thương mại

NGUYỄN ĐÌNH BÍCH• 16/08/2021 11:00

Theo chu kỳ, nhập khẩu hàng hoá, nguyên liệu sản xuất thường tăng vào đầu năm và giảm giai đoạn nửa cuối năm. Tuy nhiên, chưa hẳn mọi chuyện sẽ “xuôi chèo mát mái” như vậy.

Nếu giá nguyên vật liệu, hàng hóa thế giới trong những tháng tới tiếp tục tăng hoặc ở mức cao như hiện nay, cơ hội đảo chiều cán cân thương mại của Việt Nam có lẽ gần như bằng không, thậm chí nhập siêu sẽ còn tiếp tục tăng.

Giá trị xuất khẩu, nhập khẩu và cán cân thương mại của Việt Nam trong 2 quý đầu năm, giai đoạn 2016-2021. Nguồn: Tổng cục Hải quan

Có ý kiến cho rằng, theo chu kỳ, nhập khẩu hàng hoá, nguyên liệu sản xuất thường tăng vào đầu năm và giảm giai đoạn nửa cuối năm, trong khi xuất khẩu đạt đỉnh vào nửa cuối năm. Tuy nhiên, chưa hẳn mọi chuyện sẽ “xuôi chèo mát mái” như vậy.

Ít có tính chu kỳ

Nếu đã nói là theo chu kỳ, có nghĩa là hiện tượng này phải liên tục lặp đi lặp lại, hoặc chí ít đó phải là phổ biến, nhưng không biết nhận định này dựa trên những căn cứ nào?; còn các số liệu thống kê của nước ta lại không cho thấy điều đó, thậm chí còn có phần ngược lại.

Cụ thể, các kết quả tính toán từ các số liệu thống kê của nước ta trong 10 năm trở lại đây cho thấy, chỉ có 5 năm có nhịp tăng xuất khẩu trong 5 tháng cuối năm cao hơn 7 tháng đầu năm, còn 5 năm còn lại thì ngược lại.

Còn trong nhập khẩu, tính chất chu kỳ nói trên tuy có khá hơn, nhưng cũng chỉ có 6 năm có nhịp tăng trong 5 tháng cuối năm thấp hơn 7 tháng đầu năm. Trong đó, hai năm 2016 và 2020 là những năm “trái chu kỳ” rất điển hình, bởi đây là hai năm có xuất khẩu trong 7 tháng đầu năm tăng trưởng dương, còn nhập khẩu lại tăng trưởng âm. Không chỉ có vậy, trong đó còn có 4 năm chỉ tuân theo tính chu kỳ nói trên một nửa.

Cũng chính do những “biệt lệ” phổ biến hơn “thông lệ” như vậy, nên tính cho cả thời kỳ 10 năm này, cái gọi là chu kỳ nói ở trên hoàn toàn biến mất.

Chế biến tôm xuất khẩu tại Công ty CP XNK Thủy Sản Cần Thơ. Ảnh Quốc Tuấn.

“Thủ phạm” giá cả và tỷ trọng rổ hàng hóa

Câu chuyện “rối như tơ vò” nói trên là do yếu tố giá cả đã làm “khuyếch đại” xuất, nhập khẩu, hoặc ngược lại, làm cho nó “co lại”, chưa được xét tới.

Trước hết, các số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, 6 tháng đầu năm 2020 là giai đoạn giá hàng năng lượng thế giới chạm đáy sau 7 năm hầu như liên tục tụt dốc. Trong khi giá của nhóm hàng kim loại và khoáng sản cũng giảm tới 9,9%; riêng với nhóm hàng nông sản thì chỉ có phân nhóm nông sản nguyên liệu giảm 5,4%. Ngược lại, giá của tất cả các nhóm và phân nhóm hàng trong 6 tháng đầu năm 2021 đều tăng rất mạnh.

Trong điều kiện của một nền kinh tế có độ mở rất lớn như của nước ta, những biến động đó của giá cả hàng hóa thế giới đã để lại những dấu ấn hết sức rõ ràng.

Các kết quả tính toán từ các mặt hàng số liệu thống kê về lượng và giá trị trong “rổ hàng hoá xuất, nhập khẩu” của nước ta, bao gồm 16 mặt hàng xuất khẩu và 18 mặt hàng nhập khẩu, cho thấy, trong 7 tháng đầu năm 2020, tổng kim ngạch xuất khẩu của nhóm hàng này chỉ đạt 15,2 tỷ USD. Tuy nhiên, nếu quy về giá cùng kỳ năm 2019 thì đã đạt 17,4 tỷ USD. Điều này cho thấy, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng hóa này 7 tháng đầu năm 2020 giảm do “thủ phạm” giá cả. Còn hiện tại, cho dù xuất khẩu của nhóm hàng này đạt 21,4 tỷ USD, nhưng nếu quy về giá cùng kỳ năm 2020 thì chỉ đạt 17,3 tỷ USD. Như vậy, xuất khẩu của chúng ta hưởng lợi do giá tăng.

Khó có cơ hội đảo chiều

Theo đó, nếu các kết quả đo lường những biến động của giá cả hai nhóm hàng xuất, nhập khẩu này đại diện chung cho toàn bộ hai “rổ hàng hoá xuất, nhập khẩu”, thì nhịp tăng xuất khẩu hiện đang cao hơn chút ít so với nhập khẩu, còn nhập siêu đang trong xu thế tăng là do giá cả thế giới biến động theo hướng bất lợi cho chúng ta. Điều này cũng có nghĩa là, nếu giá cả thế giới trong những tháng tới tiếp tục đứng ở mức cao như hiện nay, đặc biệt là sẽ còn nhúc nhích tăng, cơ hội đảo chiều cán cân thương mại trong những tháng tới của chúng ta có lẽ gần như bằng không, thậm chí nhập siêu sẽ còn tiếp tục tăng. Còn kịch bản mà các nhà quản lý dự báo sẽ chỉ xảy ra khi giá cả thế giới quay đầu giảm.

Nói tóm lại, đáp án như thế nào đương nhiên vẫn thuộc về các nhà quản lý, bởi câu chuyện nói trên rõ ràng rất cần được phân tích thấu đáo hơn rất nhiều.