Gửi bình luận
Để có thể đào tạo lực lượng nhân lực công nghệ như kỳ vọng, Việt Nam không chỉ cần tăng tốc thực hiện những cam kết, mà còn phải tham khảo các bài học quốc tế.
Chương trình đào tạo là một trong những lỗ hổng của Việt Nam, nhưng theo các chuyên gia, tận dụng hợp tác quốc tế có thể nhanh chóng giải quyết điều đó.
Ông Samuel Ang, chuyên gia từ Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), chia sẻ: “Các quốc gia chỉ cần lấy các mô hình đào tạo - dù là dành cho kỹ thuật viên hay kỹ sư – từ các nước như Mỹ hay Đức, sau đó điều chỉnh để phù hợp nhất với quốc gia mình”.
Theo ông Samuel Ang, với cách làm này, Việt Nam sẽ không cần tự sáng tạo lại quy trình đào tạo mà chỉ cần đánh giá và tinh chỉnh lại cho phù hợp với các điều kiện đất nước. Nhờ đó, việc tiếp cận công nghệ mới sẽ trở nên dễ dàng hơn, đồng thời giúp sinh viên Việt Nam sẵn sàng khi có cơ hội thực hành trong môi trường chuyên nghiệp hoặc ở nước ngoài.
Ông Laurent Delon, Giám đốc điều hành Công ty Tư vấn LJ1D Consulting, nhận định đây là một chiến lược hợp lý, nhưng để mở rộng quy mô, cần có sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của chính phủ và các tổ chức giáo dục. Các trường đại học quốc tế như Đại học Arizona (Mỹ), Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore) đã có sẵn mô hình đào tạo chất lượng và sẵn sàng hợp tác với Việt Nam.
Một mô hình mà Việt Nam có thể tham khảo là chương trình "French Tech" của Pháp, nơi Chính phủ đầu tư mạnh vào việc đưa nhân lực ra nước ngoài đào tạo, đồng thời tạo điều kiện và đặt nghĩa vụ cho họ quay lại đóng góp cho đất nước.
Dù sao, hợp tác quốc tế trong đào tạo chỉ là một phần. Một phần quan trọng khác vẫn là bảo đảm đầu tư một số cơ sở quan trọng trong nước. Theo các chuyên gia, dù Việt Nam đang có thế mạnh ở khâu thiết kế và ATP, nhưng vẫn không thể thiếu những phòng thí nghiệm, hoặc cơ sở sản xuất đủ chất lượng để khép kín quy trình.
Ông Samuel Ang cho rằng Việt Nam cần đầu tư xây dựng ít nhất một nanofab – phòng thí nghiệm vi điện tử - nếu không phải là một xưởng đúc hoàn chỉnh hàng tỷ USD. Một nanofab tại Việt Nam sẽ không chỉ hỗ trợ đào tạo mà còn giúp bảo vệ tài sản trí tuệ và giảm phụ thuộc vào các xưởng đúc nước ngoài. Chi phí một nanofab như vậy từ 50 triệu USD trở lên.
Việc thiếu đào tạo các “chiến lược gia” trong ngành cũng là vấn đề đáng lưu ý. “Nhân sự tại Việt Nam thiếu kỹ năng quản lý sản phẩm, tức là hiểu mình cần giải quyết vấn đề gì cho doanh nghiệp, xã hội,” ông Vũ Thanh Tùng, Giám đốc sản phẩm tại GreenNode – một công ty cung cấp AI Cloud, chia sẻ.
Theo ông Tùng, lĩnh vực quản lý sản phẩm đòi hỏi tầm nhìn chiến lược 5-10 năm tới để dự báo nhu cầu thị trường và hoạch định sản phẩm/dịch vụ cho công ty. Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng của ngành bán dẫn vốn tiêu tốn nguồn lực khổng lồ.
Bên cạnh đào tạo mới, một bài toán dài hơi khác là làm thế nào để giữ chân được nhân tài có kinh nghiệm. Các chuyên gia gợi ý Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái hấp dẫn, từ chế độ đãi ngộ, điều kiện sống cho đến cơ chế tài chính phù hợp.
Lấy bài học Singapore, ông Samuel Ang nói rằng “yếu tố mềm” là một trong những lý do khiến các nhà đầu tư quốc tế chọn nơi này để xây dựng các trung tâm bán dẫn từ những năm 1979. Ngay từ những ngày đầu sơ khai, chính phủ nước này đã ưu tiên hỗ trợ gia đình các chuyên gia và CEO nước ngoài được “an cư”, bên cạnh việc cung cấp một tầm nhìn chiến lược cho công việc của họ. “Đây là bài học mà Việt Nam có thể học hỏi để tạo dựng một môi trường thân thiện hơn với chuyên gia nước ngoài,” ông Samuel Ang khuyến nghị.
Ông Laurent Delon chỉ ra rằng các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung hay TSMC giữ chân nhân tài bằng mức lương cao và cơ hội phát triển nghề nghiệp. Thay vì chạy đua, Việt Nam có thể triển khai chính sách cấp quốc gia phù hợp với điều kiện đất nước, như chủ động tiếp thị Việt Nam như một điểm đến mới nổi hấp dẫn cho nhân tài công nghệ như cách Ấn Độ đã làm, bên cạnh mức đãi ngộ xứng đáng.
Tuy nhiên, một ưu đãi tài chính đáng kể dường như đang bị Việt Nam bỏ quên. “Ở các công ty công nghệ lớn, nhân viên thường được phép mua cổ phiếu của công ty mẹ trên thị trường quốc tế. Đây là một lợi ích quan trọng giúp thu hút và giữ chân nhân tài, nhưng hiện Việt Nam chưa có cơ chế cởi mở cho phép nhân viên mua cổ phiếu bằng ngoại tệ trên các sàn giao dịch quốc tế”, ông Lê Quang Đạm, Giám đốc Marvell Việt Nam, chỉ ra.
“Nếu Chính phủ Việt Nam có thể điều chỉnh chính sách ngoại hối linh hoạt hơn, điều này sẽ giúp các công ty tại Việt Nam cạnh tranh công bằng với các tập đoàn đa quốc gia trong việc thu hút nhân lực,” ông Đạm cho biết.
