Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính từ ngành vận tải

Hội thảo “Cách mạng xanh cho ngành vận tải - Chính sách và giải pháp bảo vệ môi trường và tiết kiệm chi phí”, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – Chi nhánh Khu vực TP HCM (VCCI – HCM) phối hợp với Inno-F tổ chức ngày 27/2.

Đánh giá về vai trò của ngành vận tải trong phát triển kinh tế, xã hội, ông Nguyễn Hữu Nam – Phó Giám đốc VCCI – HCM cho rằng, ngành vận tải là huyết mạch của nền kinh tế, đảm bảo luân chuyển hàng hóa và con người, giúp các hoạt động sản xuất, kinh doanh diễn ra suôn sẻ. Kết nối các vùng sản xuất với thị trường tiêu thụ, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, ngành vận tải thúc đẩy thương mại và logistics. Hỗ trợ xuất nhập khẩu, giúp hàng hóa lưu thông nhanh chóng và giảm chi phí logistics. Góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước và quốc tế;

Ngành vận tải đóng góp một tỷ lệ đáng kể vào GDP quốc gia. Tạo ra hàng triệu việc làm trong các lĩnh vực: lái xe, logistics, quản lý cảng, sân bay, đường sắt, bảo trì phương tiện;

Phát triển đô thị và kết nối vùng miền. Hệ thống giao thông phát triển giúp mở rộng đô thị, phát triển khu công nghiệp và du lịch. Kết nối vùng sâu, vùng xa với trung tâm kinh tế, góp phần giảm chênh lệch phát triển giữa các khu vực;

Thúc đẩy đầu tư và phát triển hạ tầng. Đầu tư vào giao thông (cao tốc, sân bay, cảng biển) giúp thu hút vốn FDI, nâng cao năng suất kinh tế. Hệ thống vận tải hiện đại giúp giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực sản xuất và phân phối;

Hỗ trợ phát triển bền vững. Ứng dụng công nghệ vào vận tải giúp giảm ô nhiễm, phát triển giao thông xanh. Phát triển hệ thống giao thông công cộng giúp giảm tắc nghẽn, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Đánh giá tác động của ngành vận tải đến môi trường, Phó Giám đốc VCCI – HCM Nguyễn Hữu Nam cho rằng, giao thông vận tải hiện là nguồn phát thải khí nhà kính toàn cầu lớn thứ hai, với việc di chuyển trên đường bộ, trên không và trên biển thải ra hơn 8 tỷ tấn carbon dioxide tương đương (GtCO₂e) vào khí quyển mỗi năm.

“Lượng khí thải từ lĩnh vực này đã tăng gần gấp đôi kể từ năm 1990 và dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới trừ khi các chính sách hiệu quả được thực hiện. Liệu thế giới có thể khử carbon cho hệ thống giao thông vận tải hay nó sẽ tiếp tục thúc đẩy cuộc khủng hoảng khí hậu?”, ông Nam chia sẻ.

Đồng thời, ông cũng chỉ ra những tác động của ngành vận tải đến môi trường: Thứ nhất, hiện tượng nóng lên toàn cầu. Lượng khí nhà kính gia tăng làm giữ nhiệt trong khí quyển, khiến nhiệt độ trái đất tăng dần. Trung bình nhiệt độ toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (theo IPCC). Hậu quả: Gia tăng sóng nhiệt, hạn hán, cháy rừng, băng tan, và ảnh hưởng đến sự sống của con người và sinh vật.

Thứ hai, biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan. Gia tăng bão, lũ lụt, hạn hán: Thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn do thay đổi mô hình khí hậu. Bất ổn mùa màng: Các hiện tượng El Niño, La Niña trở nên khó đoán, gây ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp. Sa mạc hóa: Nhiều khu vực trở nên khô hạn hơn, đất đai bị suy thoái, giảm khả năng canh tác.

Thứ ba, suy giảm đa dạng sinh học. Phá hủy hệ sinh thái: Rừng, rạn san hô, sông hồ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và ô nhiễm. Nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng: Các loài động thực vật không thích nghi kịp với nhiệt độ cao hơn. Hệ sinh thái biển bị tổn thương: Nhiệt độ nước biển tăng làm san hô bị tẩy trắng, cá và các loài sinh vật biển suy giảm.

Thứ tư, ô nhiễm không khí và nguồn nước. Ô nhiễm không khí nghiêm trọng, bụi mịn, … Hậu quả: Mưa axit, nước bị ô nhiễm, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và sinh vật. Hệ sinh thái nước ngọt cũng bị ảnh hưởng, làm giảm chất lượng nước sinh hoạt và thủy sản.

Nêu vấn đề thực tiễn trong việc phát triển phương tiện giao thông bền vững tại Việt Nam, Phó Giám đốc VCCI – HCM Nguyễn Hữu Nam cho biết, Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển giao thông bền vững nhằm giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường và thúc đẩy tăng trưởng xanh. Các chính sách chủ yếu tập trung vào phát triển xe điện (EV), giao thông công cộng và ứng dụng công nghệ xanh.

Trong đó, các chính sách khuyến khích xe điện (EVs) và năng lượng sạch bao gồm: Miễn giảm thuế trước bạ cho xe điện (01/3/2022 - 28/2/2025: 0%; 01/3/2025 - 28/3/2027: giảm 50%); Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện (giảm từ 15% xuống 3% trong 5 năm đầu); Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất xe điện, phát triển trạm sạc EV trên toàn quốc; Khuyến khích đầu tư vào xe buýt điện, taxi điện Ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện (giảm từ 15% xuống 3% trong 5 năm đầu). Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất xe điện, phát triển trạm sạc EV trên toàn quốc. (VinFast, Taxi Xanh SM, FUTA Bus Lines (Kim Long bus),…).

Tuy nhiên, ông Nam cho rằng, hạ tầng trạm sạc EV chưa đồng bộ. Trong khi, giá xe điện còn cao, người dân chưa có thói quen sử dụng. Giao thông công cộng chưa đáp ứng nhu cầu, hệ thống metro còn hạn chế.

Từ đó, ông Nam khuyến nghị, cần đẩy mạnh đầu tư công vào hạ tầng xe điện, giao thông xanh. Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất và phân phối xe điện trong nước. Khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện bằng chính sách tài chính hấp dẫn.

Theo PGS. Trần Quốc Thịnh – Đại học Ritsumeikan, Kyoto, Nhật Bản cho biết, phát thải khí nhà kính trong ngành giao thông vận tải chiếm tới 22% trong tổng các ngành có phát thải khí nhà kính cao. Trong đó, giao thông đường bộ chiếm tới 74%, hàng không và đường thủy mỗi ngành chiếm 11%.

Cũng theo PGS. Trần Quốc Thịnh, các loại khí nhà kính chính từ ngành giao thông vận tải bao gồm: Carbon dioxide (CO₂), là khí nhà kính chính, chiếm phần lớn lượng phát thải từ giao thông. CO₂ được thải ra khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (xăng, dầu diesel, nhiên liệu hàng không); Nitrogen oxides (NOx): Góp phần gây ô nhiễm không khí và hình thành khí ozone ở tầng mặt đất; Black carbon (bụi than): Phát thải từ động cơ diesel, gây ảnh hưởng đến chất lượng không khí và khí hậu.

PGS. Trần Quốc Thịnh cũng nêu 05 giải pháp nhằm giảm phát thải khí nhà kính từ ngành giao thông vận tải, cụ thể: Một là, chuyển đổi sang phương tiện sạch: Sử dụng xe điện (EV), xe hybrid, hoặc phương tiện chạy bằng hydro. Khuyến khích sử dụng phương tiện công cộng chạy bằng điện hoặc năng lượng tái tạo.

Hai là, cải thiện hiệu suất nhiên liệu: Áp dụng công nghệ tiên tiến để giảm tiêu thụ nhiên liệu của các phương tiện truyền thống.

Ba là, phát triển nhiên liệu thay thế: Sử dụng nhiên liệu sinh học, hydro, hoặc các nguồn năng lượng tái tạo thay thế nhiên liệu hóa thạch.

Bốn là, quy hoạch giao thông bền vững: Xây dựng hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, giảm ùn tắc và khuyến khích đi bộ, đi xe đạp.

Năm là, áp dụng chính sách và quy định: Đưa ra các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn. Hỗ trợ tài chính cho các dự án giao thông xanh và phát triển cơ sở hạ tầng bền vững.