Giải pháp nào cho ngành công nghiệp dược Việt Nam?

Thực tế, ngành công nghiệp dược Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng cao trong 10 năm qua với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm cao (7,3%) và trong bối cảnh GDP của Việt Nam đang đứng thứ 3 ở trong khối Đông Nam Á. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này của nước ta vẫn đang đứng trước nhiều thách thức và khó khăn trong bối cảnh ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới.

Thách thức đầu tiên và khó vượt qua nhất là cơ sở vật chất - kỹ thuật - công nghệ còn thấp, với chỉ 17/250 nhà máy đạt GMP tiên tiến (EU, PIC/S, JAPAN, TGA), hơn 200 nhà máy còn lại đã đạt WHO GMP nhưng không có nhà máy nào được WHO tiền thẩm định (WHO pre-qualification). Điều này khiến các nhà máy chưa thể tham gia đấu thầu và cung cấp thuốc cho các chương trình y tế toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Về năng lực tài chính, đa số các công ty dược phẩm trong nước có quy mô nhỏ, với tổng vốn đầu tư xây dựng nhà máy chỉ khoảng 500 - 1.000 tỷ đồng trong khi yêu cầu với nhà máy dược - sinh học cao hơn con số này.

Về hoạt động nghiên cứu sản xuất, việc chưa có các khu công nghiệp dược - sinh học tập trung với một hệ sinh thái, gồm trung tâm R&D; thử nghiệm BA/BE; thử nghiệm lâm sàng; kiểm nghiệm; nhà máy sản xuất dược phẩm, bao bì đóng gói; các trung tâm cung cấp dịch vụ liên quan, đặc thù cho công nghiệp dược phẩm cũng là một điểm yếu của Việt Nam.

Đứng trước những thách thức này, chia sẻ giải pháp cho ngành công nghiệp dược Việt Nam trong hành trình tham gia toàn cầu hóa, PGS. TS. Lê Văn Truyền, chuyên gia cao cấp dược học, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, Nhà nước cần có chính sách đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất và nâng cao năng lực sản xuất của các nhà máy dược phẩm hiện có. Đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp dược xây dựng và phát triển nhà máy mới, đặc biệt những nhà máy sản xuất thuốc sinh học, sinh học tương tự.

Cùng với đó, mỗi doanh nghiệp cần xem xét, điều chỉnh, thay đổi chiến lược phát triển trung và dài hạn để phù hợp với chiến lược phát triển của Nhà nước, môi trường kinh doanh quốc tế, khu vực và trong nước; từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của công nghiệp dược Việt Nam. Người đứng đầu có vai trò quyết định cho hướng phát triển của mỗi đơn vị.

Đặc biệt, PGS. TS Lê Văn Truyền nhấn mạnh, trong các thập kỷ tới, sự thay đổi cấu trúc thị trường dược phẩm từ thuốc hóa dược sang thuốc sinh học, sinh học tương tự sẽ diễn ra rất mạnh mẽ. Thị phần thuốc sinh học, sinh học tương tự sẽ chiếm khoảng 40% thị trường dược phẩm toàn cầu và Đông Nam Á do già hóa dân số, chuyển đổi mô hình bệnh tật.

“Vì thế, Việt Nam cần nỗ lực nâng cao năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ trong sản xuất thuốc, hướng tới trở thành trung tâm sản xuất gia công, chuyển giao công nghệ; chủ động sản xuất thuốc chuyên khoa, đặc trị, thuốc mới, thuốc biệt dược gốc, vaccine và sinh phẩm y tế...”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Thư, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp dược Việt Nam (VNPCA) cho rằng, các chính sách của Nhà nước, như Quyết định 376/QĐ-TTg của Thủ tướng về phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp dược, dược liệu sản xuất trong nước đến 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rất rõ về quan điểm, mục tiêu và lộ trình phát triển ngành công nghiệp dược Việt Nam. Do đó, doanh nghiệp cần tận dụng nội lực để vươn lên.

“Có thể tận dụng nguồn lực qua hợp tác đầu tư, thu hút nguồn lực từ các công ty đa quốc gia, nhà phát triển sản phẩm dược tiên tiến. Cùng với đó, nên tận dụng các FTA nhằm hợp tác với nhà đầu tư nước ngoài, qua đó sản xuất dược phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao”, bà Thư chia sẻ.

Ngoài ra, bà Thư khuyến nghị, doanh nghiệp nên dựa vào định hướng của Chính phủ, ngành và địa phương để xây dựng kế hoạch và nguồn lực từ ngắn hạn đến dài hạn, đồng thời cơ cấu lại danh mục đầu tư phù hợp theo thế mạnh và phân khúc hướng tới.

Chẳng hạn, các doanh nghiệp nhỏ chỉ sản xuất sản phẩm chủ lực, tránh trùng lặp với doanh nghiệp khác có thế mạnh và dây chuyền sản xuất hiện đại hơn. Doanh nghiệp mới thành lập/doanh nghiệp EU - GMP có thể hướng tới phân khúc thị trường ETC với sản phẩm thuốc chuyên khoa, thuốc đặc trị, biệt dược gốc, vaccine, sinh phẩm và nguyên liệu làm thuốc. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần tham vấn kỹ lưỡng với các cơ quan quản lý và chuyên gia, tránh vấp phải sai lầm như một số đơn vị trong quá khứ.

Liên quan đến vấn đề này, về phía doanh nghiệp, bà Võ Thị Tuấn Anh, Chủ tịch Newtechco Group cho biết, trong bối cảnh phần lớn doanh nghiệp ngành dược có tiềm lực tài chính thấp và phân tán tài nguyên như hiện nay thì việc xây dựng hệ sinh thái từ nghiên cứu sản phẩm, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất các sản phẩm dược đến phát triển các kênh phân phối rộng khắp là rất cần thiết.

“Theo đó, tập đoàn đã dành nguồn lực tài chính và mời gọi nhà đầu tư quốc tế, chuyên gia công nghệ tham gia đầu tư vào dự án Khu công nghiệp dược - sinh học tại tỉnh Thái Bình. Hiện thủ tục thực hiện dự án đang được thực hiện, dự kiến năm 2025 có thể khởi công và xúc tiến đầu tư”, Chủ tịch Newtechco Group chia sẻ.