Biểu thuế thu nhập cá nhân dự kiến giảm còn 5 bậc, giữ nguyên mức cao nhất 35%; câu hỏi đặt ra là khoảng cách bậc thuế và ngưỡng thu nhập đã thực sự hợp lý hay chưa?
Bộ Tài chính vừa xin ý kiến các thành viên Chính phủ về dự thảo một số nội dung tiếp thu, giải trình dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở tổng hợp ý kiến, cơ quan soạn thảo đã điều chỉnh biểu thuế thu nhập cá nhân theo hướng giảm số bậc từ 7 xuống còn 5, đồng thời nới rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc và điều chỉnh một số mức thuế suất.
Theo phương án mới, thuế suất 15% (bậc 2 hiện hành) được đề xuất giảm xuống 10%, thuế suất 25% (bậc 3) giảm còn 20%. Mức thuế suất cao nhất 35% được giữ nguyên ở bậc 5. Bộ Tài chính cho rằng với cách thiết kế này, mọi người nộp thuế đều được giảm số tiền phải nộp so với hiện hành, đồng thời khắc phục tình trạng “nhảy bậc” khiến số thuế tăng vọt khi thu nhập chỉ nhích lên không nhiều.
Cơ quan soạn thảo cũng lập luận thuế suất 35% hiện ở mức trung bình, không quá cao cũng không quá thấp so với các nước trong khu vực ASEAN. Một số nước như Thái Lan, Indonesia, Philippines áp dụng mức thuế suất cao nhất 35%, trong khi Trung Quốc áp dụng 45%. Nếu hạ thuế suất bậc cao nhất xuống 30%, Bộ Tài chính lo ngại có thể bị hiểu là chính sách “giảm thuế cho người giàu”.
Nhiều ý kiến đánh giá việc rút gọn số bậc và mở rộng khoảng cách thu nhập là hướng tiếp cận hợp lý, giúp đơn giản biểu thuế lũy tiến, tăng tính minh bạch và dễ tính toán hơn cho người nộp thuế.
Theo phân tích của Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc, với biểu thuế mới, phần lớn người làm công ăn lương có thu nhập trung bình và trung bình khá sẽ rơi vào bậc 2 và bậc 3. Việc giảm thuế suất bậc 2 từ 15% xuống 10% và bậc 3 từ 25% xuống 20% sẽ trực tiếp làm giảm số thuế phải nộp mỗi tháng của nhóm này.
Bà Cúc cho rằng cách thiết kế lại khoảng cách giữa các bậc cũng đã thể hiện rõ hơn khả năng đóng góp. “Khi các bậc tính thuế được giãn ra, mức điều tiết đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công bớt dốc hơn, hạn chế tình trạng chỉ cần tăng thêm một chút lương đã phải chịu thuế suất cao hơn khá nhiều. Đây là tín hiệu tích cực đối với người nộp thuế, đặc biệt là lực lượng lao động đang làm việc tại các đô thị lớn”, bà Cúc nói.
Cũng theo phân tích của Hội Tư vấn Thuế, trong bối cảnh chi phí sinh hoạt, nhà ở, giáo dục, y tế đều tăng nhanh, việc điều chỉnh thuế suất theo hướng “hạ nhiệt” cho bậc 2 và bậc 3 là cần thiết để không làm suy giảm thu nhập khả dụng của người làm công ăn lương. Mặt khác, việc giữ nguyên mức 35% ở bậc cao nhất cũng thể hiện quan điểm tiếp tục điều tiết mạnh đối với nhóm có thu nhập rất cao, tránh tạo cảm giác ưu ái cho nhóm này.
Ở tầm nhìn dài hạn, điều nhiều đại biểu và chuyên gia quan tâm không chỉ là biểu thuế được thiết kế như thế nào ở thời điểm hiện tại, mà là cách thức điều chỉnh trong tương lai để tránh lặp lại tình trạng “chính sách lạc hậu so với đời sống”.
Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tối 2/12 vừa qua, ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng Ban Pháp chế, Phó Tổng Thư ký VCCI bày tỏ lo ngại nếu luật không có cơ chế cập nhật dựa trên biến động giá cả, người dân có thể bị đẩy dần lên các bậc thuế cao hơn dù sức mua thực tế không đổi. Ông kiến nghị bổ sung cơ chế điều chỉnh các bậc thuế theo chỉ số CPI và thu nhập bình quân, với chu kỳ và nguyên tắc được quy định rõ trong luật, thay vì trông chờ vào những lần sửa đổi cách nhau nhiều năm.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp từ góc độ pháp lý – thuế, Luật sư Tạ Anh Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH Tạ Anh Tuấn cho rằng, biểu thuế 5 bậc với các mức 5% – 10% – 20% – 30% – 35% là nền tảng chấp nhận được, nhất là khi đã kết hợp với việc nâng mức giảm trừ gia cảnh. Tuy nhiên, để chính sách thực sự công bằng và bền vững, ông cho rằng cần xác lập rõ một số nguyên tắc ngay trong luật.
Theo Luật sư, trước hết, việc thiết kế bậc thuế phải gắn với chuẩn “đủ sống tối thiểu” sau giảm trừ. Người nộp thuế chỉ nên bước sang các bậc thuế suất cao khi thu nhập đã vượt đáng kể mức đủ sống, thay vì chỉ vừa nhích lên một ngưỡng nhỏ đã “nhảy bậc”. Điều này liên quan trực tiếp đến khoảng cách thu nhập giữa các bậc và ngưỡng áp dụng thuế suất 35%, vốn cần được cân nhắc kỹ trên cơ sở so sánh với mặt bằng thu nhập trong nước và khu vực.
Thứ hai, luật cần luật hóa cơ chế điều chỉnh: khi CPI tăng đến một mức nhất định, hoặc khi thu nhập bình quân đầu người thay đổi đáng kể, các bậc thuế và mức giảm trừ phải được xem xét cập nhật. “Nếu không có cơ chế này, vài năm sau chúng ta sẽ lại đứng trước câu chuyện cũ: biểu thuế được xây dựng trên mặt bằng giá đã lỗi thời, người dân bị đẩy lên bậc thuế cao hơn chỉ vì vật giá tăng”, ông Tuấn nhận xét.
Thứ ba, theo ông, cần bảo đảm sự tương thích giữa biểu thuế thu nhập cá nhân với các sắc thuế khác, nhất là thuế đối với hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ. Cùng một mức thu nhập nhưng nếu người làm công ăn lương và người kinh doanh cá thể bị điều tiết quá chênh lệch, cảm giác bất bình đẳng sẽ rất lớn, ảnh hưởng đến sự chấp hành tự nguyện của người nộp thuế.
Luật sư Tạ Anh Tuấn cho rằng, với những điều chỉnh đang được đề xuất, câu trả lời cho câu hỏi “đã hợp lý hay chưa” không chỉ nằm ở con số 5 bậc hay 35%, mà ở chỗ Quốc hội có kịp thời hoàn thiện được các nguyên tắc nói trên hay không.
“Khi đó, biểu thuế thu nhập cá nhân mới thực sự trở thành công cụ điều tiết công bằng, minh bạch, vừa bảo đảm nguồn thu ngân sách, vừa không làm triệt tiêu động lực làm ăn của người có thu nhập chính đáng”, Luật sư Tạ Anh Tuấn nói.
