Hạ tầng sạc, “nút giao” chiến lược cho kỷ nguyên giao thông xanh

Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VAMOBA) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia cho hệ thống trạm sạc mở, nhằm đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong lĩnh vực xe điện - ngành đang được xem là mũi nhọn trong lộ trình Net Zero 2050 của Việt Nam.

Theo VAMOBA, thời gian qua nhiều tập đoàn lớn như Vingroup/V-Green đã nhanh chóng đầu tư mạng lưới trạm sạc trên toàn quốc, phối hợp với PVOIL và PV Power để tích hợp hạ tầng tại hệ thống cửa hàng xăng dầu. Một số doanh nghiệp khác như TMT Motors, Dat Bike, EBOOST cũng đang tích cực mở rộng đầu tư, góp phần hình thành hệ thống sạc điện bước đầu cho thị trường.

Hiệp hội nhấn mạnh, hạ tầng trạm sạc xe điện cần được coi là tài sản công cộng có tính chiến lược, gắn với an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Theo VAMOBA, nếu hệ thống sạc được thiết kế theo hướng mở, cho phép tích hợp, chia sẻ và kết nối đa thương hiệu, Việt Nam có thể xây dựng một hệ sinh thái cạnh tranh lành mạnh, khuyến khích xã hội hóa đầu tư và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Từ kinh nghiệm của Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Hàn Quốc, việc áp dụng chuẩn kết nối chung và mô hình hạ tầng mở đã được chứng minh là yếu tố tiên quyết giúp phổ cập xe điện. Do đó, VAMOBA kiến nghị Chính phủ sớm ban hành tiêu chuẩn quốc gia và giao thức kết nối thống nhất, đảm bảo mọi phương tiện đủ điều kiện kỹ thuật đều có thể sử dụng trạm sạc, không phân biệt thương hiệu. Bên cạnh đó, cần có cơ chế quản lý minh bạch về giá dịch vụ, năng lực hạ tầng, chế độ bảo hành; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam thông qua ưu đãi về đất đai, thuế và vốn vay, khuyến khích mô hình liên kết, đồng đầu tư để tránh tập trung lợi ích vào một vài tập đoàn lớn.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đăng Quang, Phó Tổng giám đốc Omoda & Jaecoo Việt Nam, cho biết một số hãng ô tô điện trong nước đã bắt đầu chia sẻ dùng chung hạ tầng sạc, hình thành những liên minh trạm sạc nhằm tận dụng nguồn lực lẫn nhau. “Đây là một động thái chiến lược, cho thấy các hãng xe đã nhận ra rằng để phát triển thị trường, họ cần hợp tác thay vì cạnh tranh một cách riêng lẻ”, ông Quang chia sẻ.

Theo ông, hiện nay Việt Nam có khoảng 15 doanh nghiệp cung cấp và vận hành trạm sạc, đang tích cực đầu tư hạ tầng, không chỉ phục vụ riêng mình mà còn hỗ trợ các thương hiệu khác. Mô hình này giúp tối ưu hóa nguồn lực, giảm chi phí đầu tư ban đầu cho các hãng xe và tạo ra hệ thống hạ tầng sạc đồng bộ, tiện lợi hơn cho người dùng.

Thực tế cho thấy, trong khi VAMOBA thúc đẩy việc chuẩn hóa và mở quyền truy cập hạ tầng sạc ở tầm quốc gia, thì các doanh nghiệp lại đang tự tìm đường kết nối với nhau thông qua những thỏa thuận hợp tác song phương hoặc đa phương. Hai hướng đi này, tuy xuất phát khác nhau, một từ chính sách, một từ thị trường, nhưng cùng hướng đến mục tiêu chung: tạo ra một mạng lưới sạc có tính kết nối cao, phục vụ cho sự phát triển của ngành xe điện.

Nhìn rộng hơn, quá trình xây dựng hệ thống sạc mở và liên kết đa thương hiệu không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà còn là bước đi quan trọng để Việt Nam bảo đảm chủ quyền năng lượng trong kỷ nguyên điện hóa. Khi các trạm sạc trở thành “nút giao” của nền kinh tế xanh, khả năng chia sẻ dữ liệu và kết nối giữa các bên sẽ quyết định tốc độ phổ cập phương tiện điện.

Nếu được triển khai đúng hướng, mô hình liên minh trạm sạc của doanh nghiệp có thể trở thành lực đẩy song hành với chuẩn sạc mở mà VAMOBA kiến nghị, giúp Việt Nam vừa giữ được tính tự chủ công nghệ, vừa xây dựng thị trường xe điện minh bạch, cạnh tranh và bền vững.

Suy cho cùng, câu chuyện hạ tầng sạc không chỉ là bài toán về “điện” mà còn là thước đo năng lực phối hợp giữa nhà nước - doanh nghiệp - người dùng trong tiến trình chuyển đổi xanh. Một chuẩn sạc mở sẽ chỉ có ý nghĩa khi được cộng đồng doanh nghiệp cùng hưởng ứng và đầu tư, còn các liên minh trạm sạc chỉ bền vững khi có hành lang pháp lý rõ ràng và định hướng từ Chính phủ.

Trong bối cảnh thị trường xe điện đang bước vào giai đoạn tăng tốc, việc hài hòa hai hướng đi chính sách chuẩn hóa và hợp tác tự nguyện sẽ quyết định khả năng Việt Nam hình thành một hạ tầng sạc công bằng, đa thương hiệu và có khả năng mở rộng bền vững, thay vì để thị trường phát triển manh mún, cục bộ và lệ thuộc vào một vài “người chơi” lớn.