Hai điểm mấu chốt duy trì tiến độ phục hồi kinh tế bền vững

Đó là nhận định được đưa ra trong báo cáo mới nhất của HSBC vừa phát hành. Theo báo cáo, nhóm phân tích cho rằng, Việt Nam đang phải ứng phó với đợt bùng phát nặng nhất kể từ khi đại dịch Covid-19 xuất hiện tới giờ. Tính tới tháng 4/2021, Việt Nam mới chỉ có 3.000 ca nhiễm được ghi nhận. Tuy nhiên, tổng số ca đã tăng gấp ba chỉ trong một tháng, vượt qua mốc 9.000 ca vào cuối tháng 5.

Nguy cơ từ đợt bùng phát dịch lần thứ 4

Việt Nam vốn được đánh giá cao về khả năng kiểm soát tốt dịch bệnh Covid-19, tuy nhiên, đợt bùng phát lần này tạo ra nhiều thử thách hơn. Thứ nhất, các khu công nghiệp trở thành những ổ dịch mới, gây ra mối quan ngại về khả năng duy trì hoạt động của chuỗi cung ứng. Các ca nhiễm chủ yếu tập trung ở hai khu vực phía Bắc (Bắc Giang và Bắc Ninh), vốn là nơi tập trung nhiều cơ sở sản xuất của các tập đoàn công nghệ lớn, như Samsung và Foxconn. Tại Bắc Giang, bốn trên sáu khu công nghiệp buộc phải đóng cửa vào ngày 18/5 (theo Nikkei, 30/5/2021). Mặc dù đã mở cửa trở lại vào 28/5, những dây chuyền quan trọng của họ vẫn hoạt động dưới công suất.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã phát hiện biến chủng Covid-19 mới lai giữa hai chủng B.1.1.7 và B.1.617.2 (theo Financial Times, 30/5/2021). Mặc dù chưa chính thức công bố thực hiện giãn cách xã hội trên cả nước – nguyên nhân chủ yếu vì lo ngại ảnh hưởng đến tăng trưởng – đợt bùng dịch này đã buộc chính phủ phải áp dụng những biện pháp giới hạn chặt chẽ hơn. Bắc Ninh ban hành lệnh giới nghiêm vào ngày 25/5/2021 trong khi TP. HCM thực hiện giãn cách một phần nhằm ứng phó với chuỗi lây nhiễm đang ngày càng lan rộng liên quan đến một hội nhóm tôn giáo. Quả thực, mức độ hạn chế nghiêm ngặt của Việt Nam xếp thứ hai ở Đông Nam Á, kết quả là khả năng đi lại của người dân giảm 25% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ngoài những mối nguy trước mắt do Covid-19, thứ hai, tiến độ triển khai tiêm chủng của Việt Nam cũng là một vấn đề đáng quan ngại. Là một quốc gia đông dân với dân số 98 triệu người, Việt Nam mới chỉ nhận 2,9 triệu liều vắc-xin và chỉ 1% dân số được tiêm, tỷ lệ tương đối thấp so với các nước khác trong khu vực. Mục tiêu của chính phủ là đảm bảo đến cuối năm 2021 tiếp cận được 150 triệu liều vắc-xin. Tuy nhiên, việc cung cấp vắc-xin trên toàn cầu gặp nhiều hạn chế và vận chuyển chậm trễ gây ra nhiều cản trở đáng lưu tâm. Khả năng đạt được miễn dịch cộng đồng càng nhanh, Việt Nam càng sớm có thể mở cửa biên giới cho du lịch và các nhà đầu nước ngoài.

Mặc dù vậy, việc các cơ quan chức năng đang nỗ lực tìm cách thúc đẩy mua vắc-xin là một tín hiệu đáng khích lệ, đặc biệt sau khi một quỹ vắc-xin Covid-19 trị giá 1,1 tỷ USD vừa được phê duyệt. Mặc dù thời điểm chính xác chưa được công bố, Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường nói rằng tới tháng 8, sẽ có thêm nhiều liều vắc-xin về tới Việt Nam (Theo Vietnam News, 4/6/2021).

Theo tin đã đăng, Nga đã đồng ý cung cấp 20 triệu liều vắc-xin Sputnik V vào năm 2021, còn Nhật Bản sẽ đóng góp một lượng vắc-xin AstraZeneca-Oxford (Theo CNA, 2/6/2021 và Nikkei, 5/5/2021). Việt Nam cũng đã phê duyệt vắc-xin Sinopharm của Trung Quốc, thêm một lựa chọn sau vắc-xin AstraZeneca-Oxford và Sputnik V, động thái này cho thấy các cơ quan chức năng đã sẵn sàng tận dụng mọi nguồn lực sẵn có.

Mặc dù số ca nhiễm vẫn tăng nhanh, số liệu tháng 5 cho thấy sự ổn định, nhiều khả năng là do tránh được tình thế phải giãn cách xã hội cả nước. Xuất khẩu tăng 35,6% so với cùng kỳ năm ngoái, một phần là nhờ hiệu ứng cơ sở thấp. Sản xuất sản phẩm điện tử duy trì tốt ngoài mong đợi, với mảng máy tính và linh kiện điện thoại tăng tương ứng 9% và 26% so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng khích lệ hơn, xuất khẩu da giày và dệt may tiếp tục đà phục hồi, tăng 41% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là kết quả của gói kích thích tài khóa ở các nước phương Tây nhằm thúc đẩy tiêu dùng cá nhân.

Tuy nhiên, những khó khăn gần đây làm dấy lên mối quan ngại rằng đến bao giờ những đợt gián đoạn sản xuất trong thời gian ngắn mới hết là gánh nặng cho khả năng phục hồi bền vững của nền kinh tế bền vững của Việt Nam. Điều này thể hiện trong Chỉ số Quản trị Mua hàng gần đây.

Trong khi Chỉ số Quản trị Mua hàng ngành sản xuất giảm nhẹ từ 54,7 trong tháng 4 xuống 53,1 trong tháng 5, những chỉ số phụ bắt đầu yếu đi (Biểu đồ 13). Sản lượng, đơn đặt hàng mới, và đơn hàng xuất khẩu mới đều tăng chậm nhất trong 3 tháng, trong khi thiếu hụt nhân công khiến số lượng đơn hàng chờ tăng đột biến. Mặc dù chịu ảnh hưởng tiêu cực từ đợt bùng dịch Covid-19 gần đây, điểm tích cực là các doanh nghiệp vẫn lạc quan về sản lượng sản xuất trong thời gian tới, khi đợt bùng dịch này được kiểm soát.

Lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát

Trong bối cảnh đó, tỷ lệ lạm phát vẫn ở mức ổn định, tăng 0,2% so với tháng trước, tương đương 2,9% trong tháng 5 so với cùng kỳ năm ngoái. Tương tự tháng 4, chi phí vận chuyển tăng 0,8% so với tháng trước (+21,2% so với cùng kỳ năm ngoái) chính là nguyên nhân chính thúc đẩy lạm phát. Điều này đã được nhiều người dự đoán trước do lạm phát năng lượng đã bắt đầu có tác động và do hiệu ứng cơ sở (giá năng lượng cùng kỳ năm ngoái) thấp được trông đợi sẽ phát huy tối đa trong Q2/2021. Một điểm tích cực là giá thực phẩm vẫn duy trì ổn định, một phần là giá thịt heo đang tiếp tục bình ổn (-1,6% so với tháng trước).

Ngoài ra, ảnh hưởng gần đây của Covid-29 đã thể hiện trong các chỉ số tháng 5. Chỉ số giá ngành giải trí giảm 0,2% so với tháng trước, phản ánh thực trạng nhu cầu du lịch nội địa giảm mạnh. Nhìn chung, theo quan điểm của HSBC, lạm phát sẽ được kiểm soát trong năm nay (dự báo của chúng tôi: 3%).

Tóm lại, mặc dù dữ liệu tháng 5 tương đối ổn định, đợt bùng dịch Covid-19 thứ tư đang có dấu hiệu trở thành trở ngại lớn nhất Việt Nam phải đối mặt từ trước tới giờ. Không chỉ gây ra những rủi ro đáng kể cho sự phục hồi mới đây của thị trường lao động và tiêu dùng cá nhân, nó còn ảnh hưởng đến ngành sản xuất và giao thương quốc tế. Mặc dù có nhiều yếu tố tác động qua lại trong bức tranh toàn cảnh, đợt bùng dịch Covid-19 gần đây có thể khiến mục tiêu tăng trưởng 6,5% cho năm 2021 của chính phủ gặp nhiều khó khăn. Để Việt Nam có thể tăng trưởng đúng tiến độ, điểm mấu chốt là phải triển khai khống chế dịch bệnh nhanh chóng thông qua xét nghiệm và truy vết dịch tễ nghiêm ngặt, kết hợp thúc đẩy nhanh chóng chương trình tiêm chủng.