Hải đồ cổ doanh nhân hay nghệ sĩ?

Ông nói với một nụ cười cố phủ nhận sự xuống dốc của đời mình: “Ngày xưa tôi nổi tiếng lắm!”

Ở đất Hải Phòng chẳng mấy người gọi ông ta là Bùi Xuân Hải. Trừ khi xuất hiện trên các văn bản giấy tờ, còn thì ông ta là “Hải đồ cổ”. Bốn mươi năm trước, cái danh xưng đó vang lừng trên khắp miền Bắc. 

NHÀ TỶ PHÚ BÍ ẨN

Bùi Xuân Hải kể: Một lần ông ta tình cờ nghe 3 thanh niên nói chuyện với nhau trong quán ăn sáng. Một người cao hứng khoe rằng: Tối qua được Hải đồ cổ tiếp ở nhà riêng “lộng lẫy như một cung điện, thảm đỏ trải từ cầu thang lên gác. Rượu Whisky, thuốc “ba số” để bừa bãi, thích gì dùng nấy! Hải ngồi như Thái thượng hoàng trên ghế chạm rồng, đặt dưới đầu hổ, xung quanh toàn là vệ sĩ, gái đẹp!”. Nghe ngang xương quá, Hải vừa buột miệng: “Làm gì có chuyện...” thì gã kia trợn trừng mắt nạt nộ: “Không biết thì ngồi trật tự!”. Rồi Hải kết luận: “Nếu lúc đó tôi tự nhận Hải đồ cổ, thì có lẽ tôi đã bị vỡ mặt vì tội mạo xưng!”.

Anh thanh niên ấy cũng giống rất nhiều kẻ “rách việc” khác ở đất Hải Phòng. Mặc dù chẳng hề biết mặt, nhưng hễ có dịp là khoe: “Sáng nay đi uống café với Hải đồ cổ”, “Chiều qua cùng đi Đồ Sơn với Hải đồ cổ”... để vuốt ve lòng hiếu danh của mình! Bọn họ chắc không ngờ rằng tỷ phú Bùi Xuân Hải không uống rượu, không hút thuốc lá, không cafe, không chè chén,... Ông chỉ có một niềm đam mê lớn hoàn toàn xa lạ với họ: Sự tự thể hiện mình bằng sáng tạo. Rất ít người biết điều này. Bởi Hải đồ cổ là một nhân cách độc đáo, phức tạp. Hải bí ẩn cũng nổi tiếng như sự giàu có của ông. Người Hải Phòng chỉ biết chắc một điều: Hải đồ cổ là Giám đốc Công ty tư doanh Haivinaco sản xuất đồ sứ xuất khẩu.

HAIVINACO SẬP TIỆM

Tốt nghiệp khoa Địa Đại học Sư phạm Hà Nội, Hải có kiến thức rộng rãi về xã hội học, lịch sử, mỹ học... Ông trở thành nhà nghiên cứu đồ cổ - cái nghề một thời gian ở miền Bắc bị xem như tàn dư của chế độ phong kiến thối nát.

Ngày đầu đất nước thống nhất, Hải vào miền Nam tìm kiếm và thoải mái đem ra Bắc nhiều chuyến ô tô đồ cổ và hàng mỹ nghệ cao cấp, có cả những cặp ngà voi tròn đẹp như vầng trăng khuyết. Các nhà chức năng không ai “thăm hỏi” những thứ đồ “lẩm cẩm” ấy. Người ta chỉ bận đánh thuế: quạt trần, tủ lạnh,... Bùi Xuân Hải đã bán đi rất nhiều bản phục chế cổ. Tất cả tiền bạc, Hải đổ dồn vào Haivinaco. Chỉ sau 3 năm, ông là chủ nhân duy nhất của 1 cơ đồ gồm 4 xí nghiệp, 1 trường đào tạo hàng ngàn học sinh học nghề. Hàng sứ mỹ nghệ cao cấp được làm bằng những bàn tay tài hoa của Hải có mặt ở Venise (Italia), London (Anh), sang Châu Phi, đến Nhật Bản... Thế nhưng, Hải càng làm thì càng lỗ bởi các cơ chế tài chính (xuất khẩu ủy thác) bất công thời đó. Thay vì bán hàng lấy tiền, ông được nhà nước trả bằng 10 ô tô công tắc điện! Mùa hè nhận giầy cao cổ lông thú, mùa đông có áo may-ô! Thế là ông vướng vào vòng lao lý vì không trả nợ đúng hạn. Khi Hải ra tù, Haivinaco sập tiệm.

MỘT NHÂN CÁCH ĐỘC ĐÁO

Dẫu Hải đã là tỷ phú Việt Nam năm 40 tuổi, song tôi tin rằng mục đích tối cao cuộc đời của ông không phải là tiền. Tiền là phương tiện để Hải đồ cổ tự thể hiện mình trong những khát vọng tinh thần. Hải nói: Ông muốn trở thành một người chấn hưng kinh tế nước nhà, mơ ước một nước Việt Nam đứng đầu thế giới về sứ! Ông có cao vọng như vậy, dẫu cho chỉ là ảo tưởng, cũng là điều tốt lắm thay! Tôi không có mặt trong những buổi Hải làm việc với các giới chức.

Nghe nói ông bạo mồm lắm, làm mất lòng khá nhiều người. Dẫu sao Hải là một nhà ngoại giao có hạng. Ông chinh phục được những cái đầu lớn bằng chính tài năng đặc sắc của mình. Và thường thất bại trước các đầu bé! Giữa đám bạn bè tâm giao, Hải có cái cao ngạo của kẻ sĩ, chứ không phải cái thô bỉ của kẻ trọc phú hợm tiền.

Bốn lần ngồi tù không tiêu diệt được ý chí của Bùi Xuân Hải. Ông vẫn mở công ty để đắm đuối với sứ. Khi tuổi đã U70, ông thử nghiệm công nghệ mới – vẽ vàng lên sứ. Thế nhưng, sự nghiệp của Hải đồ cổ vẫn chưa tới được đỉnh cao như tham vọng của ông thì một cơn đột quy ập đến!

TINH THẦN BẤT KHẢ CHIẾN BẠI!

Bảy năm phải nằm trên giường làm khuôn mặt ông méo mó biến dạng, không khác bức tranh lập thể của Picasso. Da dẻ tái nhợt, trắng nuột như sáp nhà thờ. Khóe mắt chi chít nếp nhăn như những vết nứt trên đồ sứ cũ. Thế nhưng, tinh thần của ông vẫn cứ bất khả chiến bại.

Trong khi nhiều người tuổi U80 trí óc chỉ đủ để nhớ sáng nay ăn gì, thì ông bàn về gốm sứ Lý Trần hào hứng như bàn về sự chuyển hóa sắc màu tinh tế của họa sĩ ấn tượng Pháp. Ông thuộc nghị quyết, chỉ thị, đường lối kinh tế của Đảng làu làu như thuộc lịch sử chiến tranh Hi Lạp – Ba Tư. Ông kể chuyện Ngô Đạo Tử, họa sĩ Trung Quốc, dùng cây bút lông có một sợi trong bàn tay tê thấp, chỉ cần chấm một nét nhỏ cũng tạo thành được bóng tối dưới chân con ruồi! Rồi ông than phiền con người ngày nay không còn thích thú với những vẻ đẹp giản dị như một vệt nắng đọng trên sân chùa hay một cơn gió mát giữa trưa hè!

Ông vẫn kiêu kì đến mức hoàn hảo. Ông nói mình có 4 đại khát vọng, ấp ủ thực hiện- “Nói ra người ta sẽ bảo tôi điên!” (Trong đó có việc cải tạo chế độ ngập mặn của đồng bằng sông
Cửu Long).

Ông giữ nguyên nét ngạo mạn của người khát khao chỉ huy mọi thứ. Ông đòi cách chức giám đốc của cậu con trai (thay ông khi ông đột quỵ) vì anh đi con đường riêng đang khá thành công. Ông nghĩ rằng bị tiếm đoạt quyền lực?. Và ông đòi thiết lập chế độ “Thái thượng hoàng” để lãnh đạo công ty trên giường bệnh!

Anh con trai Hải đồ cổ nói: “Bố cháu chỉ muốn làm những thứ thật ấn tượng, được đưa vào sách Guiness. Thế nên, một thiểu số người siêu giàu mới dùng chúng! Cháu thì phải nghe mạch đập thị trường!”. Đúng quá!
Ông Bùi Xuân Hải bản chất là người nghệ sĩ hơn một doanh nhân!

Tạm biệt ông Hải đồ cổ và căn phòng nhỏ lạnh lẽo tối tăm. Thế nhưng, ánh mắt, nụ cười của ông như một làn sóng ánh sáng ấm áp vẫn trùm lên tôi! Cuộc đời này sẽ buồn lắm nếu không có những người như ông Hải đồ cổ!