Hạnh phúc và sáng tạo đích thực thời COVID-19

Cơ hội để chuyển đổi tư duy

Ở tầm các doanh nghiệp, các gia đình, cá nhân, chúng ta đang đối mặt với giảm doanh số, giảm lãi, thay đổi cách kinh doanh, thay đổi cách làm việc… Rất nhiều chủ doanh nghiệp đã phải đăng ký đóng cửa, giải tán, giảm lương nhân viên hoặc chia tay nhiều nhân viên làm việc cùng mình nhiều năm. Khi giải quyết những bài toán chúng ta không quen thuộc, đối mặt với những khó khăn chưa từng được biết đến, xảy ra đột ngột, thay đổi bất thường, khó dự đoán, chúng ta rất dễ căng thẳng, mệt mỏi, kiệt sức, xung đột với những người xung quanh.

Theo tôi, COVID-19 là cơ hội để chúng ta chuyển đổi góc nhìn, chuyển đổi tư duy, chuyển đổi cách làm tại tổ chức của mình theo hướng tích cực hơn. Dịch COVID-19 dù có gây bao tác hại, cũng vẫn tạo ra cơ hội giúp thay đổi trở nên dễ dàng hơn.

Con người là một động vật xã hội (social animal). Điều này có nghĩa là con người luôn tìm kiếm cộng đồng để cùng sống chung hiệu quả.

Hai cộng đồng quen thuộc nhất và quan trọng nhất với từng người là gia đình của mình và doanh nghiệp mà mình đang làm việc. Khi dịch xảy ra, đã có những hành vi tốt đẹp của xã hội hình thành như: chuẩn bị mua sắm chống dịch, tìm hiểu và chia sẻ các nguồn thông tin về các phương thức mới, nhắc nhở nhau, giúp nhau làm việc hiệu quả hơn, chia sẻ thức ăn, khẩu trang, góp tiền hay góp sức
mình chống dịch, tình nguyện ra tuyến đầu góp phần chống dịch mặc cho nguy hiểm cho chính mình và phải xa người thân…

Điều này là vô cùng tự nhiên, trong mỗi chúng ta đã được “cài đặt” sẵn những niềm tin, tư duy, hành động tốt rằng cần phải có hành động, cần giúp đỡ mọi người, cần bảo vệ người thân và cả những người xa lạ.

Xây dựng bộ hành vi hướng đến hạnh phúc và sáng tạo

Trong khó khăn, chúng ta càng dễ kích hoạt các hành vi tốt để bộ hành vi này trở thành thói quen bền vững trong doanh nghiệp của mình. Điều chúng ta cần làm là xây dựng bộ hành vi hướng đến hạnh phúc và sáng tạo.

Phần lớn chúng ta, kể cả sếp và nhân viên, đều quá tập trung vào những giá trị vật chất mà thường quên đi những giá trị tinh thần. Chúng ta quên rằng chính những giá trị tinh thần giúp các cá nhân, đội nhóm và toàn doanh nghiệp mạnh mẽ, máu lửa, gắn kết yêu thương nhau, liên tục sáng tạo, đổi mới sẽ dễ dàng tạo ra những cách làm mới, kết quả mới mà người khác nhìn vào tưởng chừng là những phép màu.

Tôi xin tóm tắt 5 hướng xây dựng những hành vi, thói quen hướng đến tổ chức hạnh phúc, sáng tạo bằng 5 chữ viết tắt eLAMP. eLAMP là Existence - tồn tại, Loving & belonging - yêu thương và thuộc về, Autonomy - Tự quản, Mastery - Tinh thông, Purpose - Ý nghĩa. Xin các bạn chú ý chữ “e” tôi cố tình viết chữ thường khác với các chữ còn lại. eLAMP viết tắt để dễ nhớ thành cây đèn điện bằng tiếng Anh - electric LAMP.

Tồn tại - là khi chúng ta thấy mình có đủ vật chất để sống cuộc sống ổn định, an toàn, tiện nghi, thoải mái. Dĩ nhiên, nếu có cuộc sống vật chất ổn định và tốt, chúng ta sống thoải mái. Nếu chưa đạt, chúng ta sẽ thấy khó chịu.

Yêu thương và thuộc về - là khi chúng ta thấy mình thuộc về một cộng đồng và tổ chức mà ở nơi đó chúng ta có những điểm chung, được ghi nhận, tôn trọng, cảm thông và yêu thương.

Tự quản - là khi chúng ta quản lý được công việc của chính mình, tự mình biết được mình cần phải làm gì, cần làm như thế nào để đạt được kết quả tốt chính mình và tập thể đội nhóm, tổ chức mong muốn.

Tinh thông - là khi chúng ta học được những điều mới, những kỹ năng then chốt để hoàn thành công việc ngày một tốt hơn, đem lại nhiều giá trị hơn, bớt cực hơn, bớt tốn thời gian hơn, bớt chi phí hơn.

Ý nghĩa - là khi chúng ta hiểu công việc chúng ta đang làm, ngoài việc tạo ra tiền để sống, chúng ta còn đem lại những giá trị tốt đẹp cho người khác, ngoài bản thân mình.

Chính 4 chữ LAMP (yêu thương, thuộc về, tự quản, tinh thông, ý nghĩa) mới dễ tạo ra “e”, nhưng “e” lại thường được chú ý trước tiên. Khi làm được những điều còn lại, vật chất đương nhiên sẽ đến. Chính vì quá tập trung vào vật chất, mà quên đi những giá trị về tinh thần. Chúng ta đi lệch hướng, đặt lệch mục tiêu, thiết kế các tổ chức sai cách và tạo nhiều “rác” hơn là những thành quả mạnh mẽ.

Xin nhấn mạnh ở đây là các giá trị vật chất không hề sai và cần được làm rõ, đo lường và nâng cấp, nhưng cần cân bằng lại và thậm chí đưa lên hàng đầu những giá trị về tinh thần. Con người, bất kể ai, cũng sẽ mạnh mẽ hơn rất nhiều nếu mình thấy mình đang sống và làm việc có ý nghĩa, đang vươn lên mỗi ngày, đang tự mình chủ động, tích cực quản lý công việc của mình, đang yêu thương và được yêu thương. Khi chúng ta mạnh mẽ, chúng ta giảm chờ đợi, giảm lãng phí, chủ động, sáng tạo hơn và dễ dàng tạo ra những giá trị vật chất hơn.

Xin lưu ý một điểm quan trọng nữa, đặc biệt trong thời kỳ COVID-19 này, mọi người dễ dàng hiểu được lý do thu nhập giảm, sẵn sàng chấp nhận các thu nhập của mình kém đi khi tất cả mọi nơi trên thế giới đều đang gặp khó khăn.

Nhưng chính vì vậy, khi cả thế giới lo lắng và căng thẳng, tổ chức của chúng ta càng dễ tỏa sáng khi là nơi biết thực hiện được những điều mà các nơi khác có thể quên: cảm thông, yêu thương, tôn trọng, biết ơn, động viên, trao quyền, giúp đỡ, hỗ trợ, khuyến khích tự quản, khuyến khích học tập cách làm mới, khuyến khích đề xuất sáng tạo...

Để khi “lũ về… thì hãy đan lưới để bắt cá”

Chúng ta đang chuyển đổi cách làm theo hướng tiến tới “bình thường mới”, nhưng phần lớn các tổ chức đang nhìn “bình thường mới” như là phản ứng thụ động với sự thay đổi của môi trường mà thiếu đi góc nhìn chủ động xây dựng nội lực để tiến đến cách làm mới, cách sống mới, cách làm việc mới hiệu quả hơn.

Tôi thường nói, lũ về rồi, thì chúng ta làm thuyền, đan lưới để bắt cá, không ngồi đó khóc than về ông trời tại sao xả lũ về. Chúng ta khai thác những gì đến với mình một cách tốt nhất.

Với từng con người, tổ chức, thì COVID-19 là một thử thách vô cùng lớn. Nhưng chúng ta chỉ trở nên mạnh mẽ hơn khi đối mặt trực tiếp và giải quyết thách thức hiệu quả. Thách thức càng lớn, cơ hội vươn lên càng lớn.

Nếu nhìn từ góc nhìn của nhân viên, phần lớn mọi người đều đang căng thẳng vì đại dịch, thu nhập thấp đi, rủi ro cao hơn. Liệu chúng ta đã ứng xử với mọi người, xây dựng những tấm gương, hoặc chính mình làm gương, về những điều chúng ta muốn mọi người biểu hiện? Liệu chúng ta đã chia sẻ những bài học về yêu thương giúp đỡ lẫn nhau, cách học mới, cách sáng tạo mới, cách làm mới, ngay trong tổ chức của chính mình?

Bạn hãy nhìn từ vị trí của chính mình, chúng ta làm được những gì để: giảm tải áp lực tinh thần cho mọi người, hướng dẫn các cách làm việc hiệu quả hơn (ví dụ làm sao làm việc từ xa, giao việc từ xa, nhận việc từ xa, đánh giá công việc từ xa, họp từ xa hiệu quả hơn). Làm sao mỗi ngày làm việc là một ngày vui hơn, biến mỗi người trong tổ chức trở thành đồng đội, đồng minh thay vì đối thủ của nhau, biến các đội nhóm thực sự gắn kết vì mục tiêu chung, và mục tiêu đó có ý nghĩa vượt ra khỏi những khoản tiền mọi người nhận được vào cuối tháng. Và quan trọng nhất, bạn có nhìn thấy những điều này đang diễn ra trong tổ chức của mình và trên toàn thế giới?

Liệu những hành vi tốt mà chúng ta đang nhìn thấy ở đâu đó trong tổ chức của mình đã được khuyến khích, khen ngợi, rút bài học, hướng dẫn, lan tỏa, truyền thông mạnh mẽ?

Liệu bạn có tin rằng những hành vi mới (làm việc từ xa qua zoom, skype) của mọi người có thể được nâng cấp lên chất lượng tốt hơn, đem lại những năng lượng tích cực hơn, để biến mỗi con người trong tổ chức của bạn thành một người mạnh mẽ hơn, sáng tạo hơn, hạnh phúc hơn. Nếu tin là có cách, bạn sẽ đi tìm và chắc chắn sẽ tìm ra.

Tài liệu đã được dịch có ở Việt Nam rất nhiều từ các tác giả: Frederic Laloux, Jurgen Appelo, Laszlo Bock, Paul L. Marciano, Dan Heath & Chip Heath, Richard Thaler, Daniel Kahneman, Annie McKee, Jon Gordon, Akio Shibata, Hiroshi Kamata, Mark Albion… Tôi khuyên bạn nên thuyết phục đồng đội tại doanh nghiệp của mình cùng khám phá những cách làm mới này. Nó rất dễ hiểu, dễ thực hiện, và vô cùng có lợi cho doanh nghiệp bạn.

Nói cho cùng, giống như Martin Luther King, Jr. nói: “Chỉ trong bóng đêm, bạn mới thấy các ngôi sao”. Đây là lúc tổ chức và doanh nghiệp của bạn cần và có thể tỏa sáng.