Hồ sơ Pandora: Vì sao những tiết lộ gây chấn động?

Theo Gerard Ryle, chủ tịch của ICIJ, Hồ sơ Pandora có thể sẽ có tác động lớn hơn những vụ rò rỉ trước đó, đặc biệt khi nó được công bố trong bối cảnh thế giới đang phải chiến đấu với đại dịch COVID-19, vốn đã làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng. "Đây là một phiên bản nâng cấp của Hồ sơ Panama. Nó bao trùm hơn, phong phú hơn và chi tiết hơn", ông Ryle nói.

Một trong những bí mật lớn nhất mà Hồ sơ Pandora tiết lộ là những người nổi tiếng và giàu có đã thành lập công ty một cách hợp pháp, từ đó bí mật mua bất động sản ở Anh và một số nước khác. Theo Washington Post, hệ thống tài chính nước ngoài cho phép người giàu trả tiền để thuê trung gian thành lập các chủ thể pháp lý (như công ty bình phong, quỹ ủy thác…) ở bên ngoài quốc gia họ sinh sống.

Những chủ thể trên sẽ “giữ hộ” tài sản cho người giàu, qua đó giúp giữ bí mật danh tính người hưởng lợi từ tài sản ấy. Như Francisco Bonatti, một luật sư và nhà tư vấn về rửa tiền, giải thích, bản thân việc chuyển tiền ra nước ngoài không trái pháp luật và một số người làm vậy vì có lý do chính đáng, như để đảm bảo an ninh.

Nhưng tính chất bí mật của các thiên đường thuế cũng có sức thu hút lớn đối với người có hành vi lừa đảo, rửa tiền và trốn thuế. Bên cạnh đó, vấn đề với các công ty bình phong là khi chúng được tạo ra trong các khu vực pháp lý không rõ ràng hưởng mức thuế thấp và tính bảo mật, những công ty này không có bất kỳ hoạt động nào tại các quốc gia mà họ đã đăng ký; họ không cần văn phòng cũng như nhân viên.

“Đồng thời, sự tồn tại của những công ty không được khai báo cho cơ quan có thẩm quyền nơi chủ sở hữu thực sự cư trú. Điều này có thể áp dụng cho nhiều trường hợp được công bố trong Hồ sơ Pandora. Dưới lớp mờ đó, các dòng tiền bất hợp pháp được che giấu, mở ra cánh cửa cho hối lộ, rửa tiền, trốn thuế hoặc tài trợ cho khủng bố”, chuyên gia Bonatti nhận định.

Nói chung, chúng được sử dụng để che giấu và trốn tránh bất kỳ trách nhiệm pháp lý hoặc tài chính nào đối với chủ sở hữu thực sự của tài sản. Trong vài chục năm trở lại đây, ngành công nghiệp này đã tăng trưởng vượt bậc do nhu cầu tìm kiếm phương pháp tinh vi để tránh thuế của những cá nhân hoặc tập đoàn giàu có.

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2017 ước tính rằng 10% GDP toàn cầu nằm ở các công ty nước ngoài. Các thiên đường thuế ước tính đã làm chính quyền các nước thất thoát khoảng 400-800 tỷ USD tiền thuế thu nhập doanh nghiệp và cá nhân mỗi năm. Trong khi đó, khoản tiền này có thể được chi cho trường học, bệnh viện, hoặc để chuyển đổi sang nền kinh tế ít phát thải carbon.

Nhưng không phải ai có tên trong Hồ sơ Pandora cũng bị cáo buộc có hành động sai trái. Dữ liệu rò rỉ cho thấy cựu Thủ tướng Anh Tony Blair và vợ Cheire Blair đã tiết kiệm được 312.000 bảng Anh tiền thuế bất động sản trong giao dịch mua một tòa nhà ở Anh.

Tuy hành động này không trái pháp luật và không có chứng cứ cho thấy gia đình ông Blair cố ý muốn trốn thuế, giao dịch nói trên đã làm nổi bật lên lỗ hổng cho phép các chủ bất động sản giàu có có thể không phải trả mức thuế vốn được áp dụng đối với người dân bình thường.

Nhận định về vấn đề này, Sven Giegold, một nhà lập pháp đảng Xanh tại Nghị viện Châu Âu cho biết: “Vụ rò rỉ dữ liệu mới là một hồi chuông cảnh tỉnh. Trốn thuế thúc đẩy bất bình đẳng toàn cầu. Chúng tôi cần mở rộng và sắc bén các biện pháp đối phó ngay bây giờ ”.

Đồng quan điểm, Liên minh quốc tế Oxfam International cũng đã hoan nghênh việc công bố các tài liệu trong hồ sơ Pandora vì đã chỉ ra những cá nhân đã tước đi nguồn thu thuế của các quốc gia khi nó có thể được sử dụng để tài trợ cho các chương trình và dự án vì lợi ích cộng đồng.

Nhờ những tiết lộ đi kèm với các tài liệu rò rỉ, các nỗ lực trong cuộc chiến chống gian lận thuế và rửa tiền đã được tăng cường. Hồ sơ Pandora sẽ soi tỏ hoạt động tài chính của những chính khách hàng đầu ở mức độ rõ ràng hơn mọi cuộc điều tra báo chí trước đó.