Gửi bình luận
Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy triển khai CBDC không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn liên quan đến hành vi người tiêu dùng, hệ sinh thái tài chính và chính sách kinh tế vĩ mô.
Hơn ba năm sau khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) triển khai thử nghiệm tiền kỹ thuật số e-CNY, mức độ tiếp nhận của người tiêu dùng vẫn chưa đạt kỳ vọng.
e-CNY chưa thể phổ biến rộng
Theo truyền thông quốc tế, dữ liệu từ thành phố Tô Châu - một trong những địa điểm thí điểm đầu tiên cho thấy việc sử dụng e-CNY trong các giao dịch hàng ngày còn hạn chế, trong khi các hệ thống thanh toán kỹ thuật số khác như Alipay và WeChat Pay ngày càng phổ biến.
Tại Trung tâm thương mại Tô Châu, địa điểm mua sắm lớn nhất của thành phố, phần lớn các cửa hàng vẫn ưu tiên thanh toán qua Alipay hoặc WeChat Pay. Một số cửa hàng có dán nhãn chấp nhận e-CNY, nhưng nhân viên cho biết rất hiếm khi có khách hàng sử dụng phương thức này.
Thống kê từ PBOC cũng chỉ ra dù e-CNY đã được mở rộng ra 26 thành phố với 5,6 triệu điểm chấp nhận thanh toán, nhưng tổng giá trị giao dịch tích lũy còn khiêm tốn. Trong khi đó, Alipay và WeChat Pay vẫn duy trì hàng trăm triệu người dùng hoạt động mỗi ngày, nhờ hệ sinh thái tiện ích phong phú và sự tiện lợi vượt trội.
Như vậy, dù được hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, e-CNY vẫn gặp nhiều thách thức trong việc giành thị phần. Một trong những lý do chính là hệ sinh thái thanh toán số của Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ trước khi e-CNY xuất hiện. Alipay và WeChat Pay không chỉ là công cụ thanh toán mà còn cung cấp các dịch vụ tài chính, mua sắm, đặt xe, gọi đồ ăn,... giúp người dùng không cần chuyển đổi nền tảng.
Ngoài ra, e-CNY không mang lại lợi ích rõ rệt so với các phương thức thanh toán hiện có. Người tiêu dùng không có động lực để chuyển đổi khi họ đã quen thuộc với hệ sinh thái tiện ích sẵn có.
Đáng chú ý, các doanh nghiệp cũng không mặn mà với e-CNY do hệ sinh thái chưa hoàn chỉnh. Theo chia sẻ của một ngân hàng tại Tô Châu, chỉ khoảng 10% doanh nghiệp địa phương mở ví e-CNY và nếu không có các ưu đãi tài chính rõ rệt, việc áp dụng e-CNY khó có thể mở rộng.
Hiện nay, PBOC đang thúc đẩy các biện pháp điều chỉnh pháp lý để hỗ trợ e-CNY. Việc sửa đổi Luật Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và cải thiện các quy định liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân được xem là các bước quan trọng để tăng cường tính hấp dẫn của đồng tiền kỹ thuật số này. Tuy nhiên, tốc độ triển khai hàng loạt vẫn chưa thể diễn ra nhanh chóng.
Một số chuyên gia bình luận, sự chậm chạp trong việc áp dụng e-CNY là bài học quan trọng cho các quốc gia khác đang nghiên cứu triển khai tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), như Ấn Độ, Nhật Bản và Anh. Ngay cả khi Trung Quốc đã đi trước trong lĩnh vực này nhưng vẫn chưa thể phá vỡ sự thống trị của các nền tảng thanh toán tư nhân.
Nhà phân tích tài chính tại Botong Analysys - Wang Pengbo cho rằng việc e-CNY có mức độ sử dụng thấp là điều dễ hiểu, bởi người tiêu dùng đã quen với các phương thức thanh toán tiện lợi khác. Ông nhấn mạnh rằng giai đoạn tiếp theo của e-CNY không nên chỉ dựa vào trợ cấp và khuyến mại, mà cần tạo ra giá trị thực sự để người dùng tự nguyện chuyển đổi.
“Trong tương lai, e-CNY có thể phát triển nếu chính phủ tiếp tục mở rộng khả năng sử dụng và tích hợp sâu hơn vào hệ sinh thái tài chính quốc gia. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, Trung Quốc cần một chiến lược hiệu quả hơn thay vì chỉ dựa vào chính sách bắt buộc. Với hơn 1 tỷ người tiêu dùng, thách thức giành được lòng tin và sự tiện lợi từ họ sẽ quyết định thành công của kế hoạch e-CNY trong dài hạn”.
Kinh nghiệm cho các quốc gia
Việc triển khai e-CNY của Trung Quốc mang lại nhiều bài học quan trọng cho các quốc gia đang thử nghiệm hoặc nghiên cứu phát triển CBDC. Ông Nguyễn Sĩ Hoàng, chuyên gia blockchain cho biết những điểm mấu chốt mà các quốc gia đi sau có thể rút ra từ thực tế tại Trung Quốc như:
Thứ nhất, Trung Quốc triển khai e-CNY trong bối cảnh Alipay và WeChat Pay đã trở thành trụ cột của nền kinh tế số, với hàng trăm triệu người dùng hàng ngày. Điều này khiến e-CNY khó có thể thay thế hoặc cạnh tranh với các hệ thống đã được tích hợp sâu vào cuộc sống của người dân.
Vì vậy, các quốc gia cần xem xét bối cảnh hệ sinh thái tài chính hiện tại trước khi triển khai CBDC. Nếu thị trường đã có những phương thức thanh toán số tiện lợi, CBDC phải mang lại lợi ích vượt trội hoặc tích hợp được vào các hệ thống này để tăng tính khả dụng.
Thứ hai, dù chính phủ Trung Quốc triển khai nhiều chương trình khuyến khích như phát lì xì e-CNY và yêu cầu doanh nghiệp nhà nước sử dụng, người dân vẫn không có lý do thuyết phục để chuyển từ Alipay hoặc WeChat Pay sang e-CNY. Nhiều doanh nghiệp cũng không thấy lợi ích rõ ràng từ việc chấp nhận e-CNY.
Các quốc gia thử nghiệm CBDC cần phát triển chiến lược thu hút người dùng một cách tự nhiên, thay vì chỉ dựa vào trợ cấp hoặc quy định bắt buộc. CBDC cần mang lại lợi ích cụ thể như chi phí giao dịch thấp hơn, tốc độ xử lý nhanh hơn hoặc các tính năng bảo mật vượt trội.
Thứ ba, PBOC đã hợp tác với các ngân hàng thương mại và nền tảng tài chính để thúc đẩy e-CNY, nhưng việc thiếu sự tham gia sâu rộng từ các công ty tư nhân khiến đồng tiền kỹ thuật số này khó mở rộng. Việc Alipay và WeChat Pay chỉ tích hợp e-CNY một cách hạn chế cho thấy các doanh nghiệp không có động lực mạnh để hỗ trợ CBDC.
Để thành công, các quốc gia cần tìm cách hợp tác với khu vực tư nhân, đặc biệt là các nền tảng tài chính và công ty công nghệ, thay vì đối đầu hoặc áp đặt hành chính.
Thứ tư, cần một chiến lược dài hạn thay vì chỉ là một dự án thí điểm. Trung Quốc đã triển khai e-CNY tại 26 thành phố với hàng triệu điểm chấp nhận thanh toán, nhưng mức độ sử dụng vẫn thấp. Điều này cho thấy việc phát triển CBDC là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự điều chỉnh linh hoạt theo phản ứng của thị trường.
Các quốc gia khác cần đặt kỳ vọng thực tế và có chiến lược triển khai từng bước. Không thể trông đợi CBDC sẽ thay thế tiền mặt hoặc các phương thức thanh toán số ngay lập tức mà cần có thời gian thích ứng.
Thứ năm, có thể thấy một trong những trở ngại đối với e-CNY là việc thiếu các quy định rõ ràng về quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu. Người tiêu dùng lo ngại về việc chính phủ có thể theo dõi mọi giao dịch, trong khi doanh nghiệp chưa được cung cấp hướng dẫn đầy đủ về việc sử dụng.
Do đó, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng cho CBDC, bao gồm quyền riêng tư của người dùng, trách nhiệm của ngân hàng trung ương và quy định cho các bên trung gian.
Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy triển khai CBDC không chỉ là một vấn đề công nghệ mà còn liên quan đến hành vi người tiêu dùng, hệ sinh thái tài chính và chính sách kinh tế vĩ mô. Để thành công, các quốc gia cần có cách tiếp cận linh hoạt, hợp tác với khu vực tư nhân, mang lại lợi ích rõ ràng cho người dùng và xây dựng khung pháp lý vững chắc.
