Văn hóa khởi nghiệp sáng tạo được gây dựng từ con người, doanh nghiệp, chính sách và từng hành động nhỏ, tạo nền tảng để hệ sinh thái phát triển bền vững.
Đó là chia sẻ của TS Đàm Quang Thắng - Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Khởi nghiệp Sáng tạo Quốc gia - VSMA tại Hội nghị tổng kết hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo giai đoạn 2021-2025 diễn ra vào chiều ngày 4/12 tại Trung tâm Thông tin - Hội nghị tỉnh Hưng Yên với sự tham dự của đại diện sở, ngành, doanh nghiệp và các nhóm khởi nghiệp trên địa bàn.
TS Đàm Quang Thắng nhấn mạnh: “Văn hoá khởi nghiệp sáng tạo không phải là khái niệm hình thành một cách tự phát, mà là kết quả của quá trình tích tụ giá trị, chuẩn mực và hành vi trong thời gian dài”. Theo ông, đây chính là yếu tố nền tảng quyết định khả năng tạo ra giá trị mới, thích ứng nhanh và duy trì sự bền bỉ của startup trong môi trường cạnh tranh ngày càng biến động.
TS Thắng cho rằng văn hoá khởi nghiệp sáng tạo có thể hiểu như tập hợp các giá trị, niềm tin, phương thức làm việc và ứng xử trong tổ chức, giúp đội ngũ duy trì tinh thần đổi mới liên tục. Ông chỉ ra bảy giá trị cốt lõi cấu thành nền văn hoá này: tinh thần bền bỉ, tinh thần thử nghiệm, minh bạch và học hỏi, tốc độ và linh hoạt, tư duy dữ liệu, sự tập trung vào khách hàng và tôn trọng đa dạng. Mỗi giá trị đều đóng vai trò riêng, nhưng cùng nhau tạo ra “hệ điều hành văn hoá” cho startup. Ví dụ, tinh thần thử nghiệm cho phép tổ chức chấp nhận rủi ro để tìm lời giải mới; tư duy dữ liệu giúp ra quyết định chính xác hơn; còn việc tôn trọng đa dạng khuyến khích các quan điểm đối lập, từ đó thúc đẩy sáng tạo.
Theo TS Thắng, các giá trị văn hoá mạnh không chỉ mang lại lợi ích cho startup mà còn tạo tác động tích cực đến hệ sinh thái địa phương. Với startup, một nền văn hoá rõ ràng giúp giảm rủi ro bằng cách thử nghiệm liên tục, tạo lợi thế cạnh tranh nhờ tốc độ và sự nhanh nhẹn, tăng năng suất đội nhóm theo tinh thần Agile, thu hút nhân tài và nâng cao khả năng sống sót trong thị trường biến động. Còn với hệ sinh thái địa phương và các trường đại học, văn hoá khởi nghiệp góp phần hỗ trợ startup phát triển, thúc đẩy chuyển đổi đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp nhỏ và vừa, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp lớn và truyền cảm hứng đổi mới cho thanh niên.
Dù vậy, ông cũng chỉ ra bức tranh hai chiều về thực trạng văn hoá khởi nghiệp tại Việt Nam. Điểm mạnh nổi bật là tinh thần ham học hỏi, khả năng thích ứng nhanh và khát vọng khởi nghiệp mạnh mẽ, đặc biệt tại các tỉnh. Làn sóng chuyển đổi số cũng đang tạo động lực lớn cho đổi mới sáng tạo, trong khi các trường đại học, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Techfest và nhiều địa phương khác đã thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động hỗ trợ. Tuy nhiên, khoảng cách và thách thức vẫn còn rõ rệt: văn hoá sợ sai, tâm lý ngại rủi ro vẫn phổ biến; môi trường thử nghiệm như sandbox hay POC còn thiếu; doanh nghiệp SME vẫn mang nặng tư duy quản trị truyền thống, ít chia sẻ và chưa minh bạch; đội ngũ cố vấn và huấn luyện viên trong hệ sinh thái chưa được trang bị tốt về kỹ năng coaching sáng tạo; nhiều tổ chức vẫn chú trọng sản xuất hơn là lắng nghe nhu cầu khách hàng; dữ liệu chưa được xem như tài sản chiến lược.
Để xây dựng một nền văn hoá khởi nghiệp sáng tạo vững chắc, ông Thắng đưa ra sáu trụ cột chính sách và tổ chức mà địa phương và các cơ sở giáo dục có thể tham khảo. Đó là: công nghệ và dữ liệu làm nền tảng chuyển đổi; con người với kỹ năng đa dạng và tư duy mở; tổ chức với mô hình quản trị linh hoạt và minh bạch; hệ sinh thái với các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm và huấn luyện viên chất lượng cao; cơ chế chính sách như sandbox và ưu đãi R&D; và mạng lưới tri thức kết nối trường học - doanh nghiệp cùng nhiều hoạt động lan tỏa văn hoá khởi nghiệp.
Ở cấp tỉnh, TS Đàm Quang Thắng đề xuất loạt khuyến nghị cụ thể, trong đó quan trọng nhất là xây dựng chiến lược phát triển văn hoá khởi nghiệp sáng tạo giai đoạn 2025-2030, gắn với chiến lược hệ sinh thái tổng thể. Ông cho rằng các địa phương cần thành lập trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo, thiết lập sandbox để doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm, đào tạo đội ngũ huấn luyện viên theo chuẩn quốc tế và hỗ trợ startup tiếp cận thị trường thông qua các chương trình thử nghiệm thực tế như POC hoặc hợp tác với khu vực công (B2G).
Với doanh nghiệp và startup, TS Thắng nhấn mạnh việc hình thành văn hoá nội bộ là yếu tố sống còn. Ông khuyến khích doanh nghiệp thúc đẩy đổi mới mở (Innovation Open), hợp tác với startup, duy trì sự tập trung vào khách hàng, áp dụng hệ thống quản trị mục tiêu như OKR và KPI, đồng thời xây dựng môi trường học hỏi và minh bạch để giữ chân nhân tài. Đối với các nhà sáng lập doanh nghiệp, ông đề cập đến những năng lực cần có như kỹ năng lãnh đạo, giao tiếp, tư duy phản biện, cùng tư duy thử nghiệm theo mô hình “xây dựng - đo lường - học hỏi”. Tư duy phát triển (Growth Mindset) cũng được ông xem là chìa khóa giúp nhà sáng lập duy trì tinh thần học hỏi và thích ứng.
TS Đàm Quang Thắng nhấn mạnh: “Văn hoá khởi nghiệp sáng tạo không tự nhiên hình thành mà bắt đầu từ từng con người, từng doanh nghiệp, từng chính sách và cả những hành động nhỏ mỗi ngày. Khi nền văn hoá ấy đủ mạnh, hệ sinh thái có thể đi nhanh hơn, xa hơn và bền vững hơn”. Ông kêu gọi các tổ chức và địa phương cùng hành động để biến đổi mới sáng tạo trở thành bản sắc phát triển, tạo động lực cho thế hệ trẻ và cộng đồng startup vươn lên mạnh mẽ hơn trong tương lai.
.jpg "KHỞI NGHIỆP HƯNG YÊN: Nâng tầm hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo")