Vì sao Sri Lanka vỡ nợ?

Cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất của Sri Lanka đã gây ra một làn sóng phản đối tự phát chưa từng có khi quốc đảo 22 triệu dân này phải vật lộn với tình trạng cắt điện kéo dài và tình trạng thiếu hụt các nhu yếu phẩm, bao gồm nhiên liệu và thuốc men.

Chính phủ của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa đã phải chịu áp lực ngày càng lớn vì việc xử lý nền kinh tế sai lầm, và đất nước đã đình chỉ các khoản thanh toán nợ nước ngoài trong nỗ lực duy trì dự trữ ngoại hối ít ỏi của mình.

Vào ngày 18/4, Sri Lanka sẽ bắt đầu đàm phán với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) về một chương trình cho vay, ngay cả khi nước này tìm kiếm sự giúp đỡ từ các quốc gia khác, bao gồm cả láng giềng Ấn Độ và Trung Quốc.

Vì sao Sri Lanka vỡ nợ?

Sự quản lý kinh tế yếu kém của các chính phủ kế tiếp đã làm suy yếu nền tài chính công của Sri Lanka, khiến chi tiêu quốc gia của nước này vượt quá thu nhập, và việc sản xuất hàng hóa và dịch vụ không đáp ứng đủ nhu cầu.

Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn do chính phủ Rajapaksa ban hành các đợt cắt giảm thuế sâu ngay sau khi chính quyền Rajapaksa nhậm chức vào năm 2019, diễn ra chỉ vài tháng trước cuộc khủng hoảng COVID-19.

Đại dịch đã quét sạch các bộ phận của nền kinh tế - chủ yếu là ngành du lịch sinh lợi - trong khi tỷ giá hối đoái không linh hoạt đã làm giảm lượng kiều hối từ các lao động nước ngoài.

Các cơ quan xếp hạng, lo ngại về tài chính của chính phủ và không có khả năng trả khoản nợ nước ngoài lớn, đã hạ xếp hạng tín nhiệm của Sri Lanka từ năm 2020 trở đi, cuối cùng khiến quốc gia này bị loại khỏi thị trường tài chính quốc tế.

Nhưng để giữ cho nền kinh tế tiếp tục phát triển, chính phủ vẫn dựa nhiều vào dự trữ ngoại hối của mình, đã làm hao mòn chúng hơn 70% trong hai năm.

Đến tháng 3, dự trữ của Sri Lanka chỉ ở mức 1,93 tỷ USD, không đủ để trang trải cả một tháng nhập khẩu và dẫn đến tình trạng thiếu hụt mọi thứ từ dầu diesel đến một số mặt hàng thực phẩm ngày càng tăng.

Các nhà phân tích của J.P. Morgan ước tính tổng chi phí trả nợ của nước này sẽ lên tới 7 tỷ USD trong năm nay, với thâm hụt tài khoản vãng lai vào khoảng 3 tỷ USD.

Tuyên bố vỡ nợ, Sri Lanka sẽ ra sao?

Chính phủ hành động ra sao?

Đối mặt với môi trường kinh tế đang xấu đi nhanh chóng, chính phủ Rajapaksa đã chọn cách chờ đợi, thay vì nhanh chóng di chuyển và tìm kiếm sự giúp đỡ từ IMF và các nguồn khác.

Trong nhiều tháng, các nhà lãnh đạo phe đối lập và các chuyên gia đã thúc giục chính phủ hành động, nhưng họ giữ vững lập trường, hy vọng du lịch phục hồi và kiều hối phục hồi.

Bộ trưởng Tài chính mới được bổ nhiệm Ali Sabry nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn hồi đầu tháng rằng các quan chức chủ chốt trong chính phủ và ngân hàng trung ương Sri Lanka không hiểu mức độ nghiêm trọng của vấn đề và miễn cưỡng để IMF can thiệp vào.

Tuy nhiên, nhận thức được cuộc khủng hoảng, chính phủ đã tìm kiếm sự giúp đỡ từ các quốc gia, bao gồm cả Ấn Độ và Trung Quốc. Tháng 12 năm ngoái, Bộ trưởng Tài chính khi đó đã đến New Delhi để thu xếp các hạn mức tín dụng và hoán đổi 1,9 tỷ USD từ Ấn Độ.

Một tháng sau, Tổng thống Rajapaksa yêu cầu Trung Quốc tái cơ cấu khoản trả nợ khoảng 3,5 tỷ USD nợ với Bắc Kinh, khoản nợ này vào cuối năm 2021 cũng đã cung cấp cho Sri Lanka một khoản hoán đổi mệnh giá 1,5 tỷ USD bằng Nhân dân tệ.

Các chu kỳ vay lặp đi lặp lại từ các thị trường vốn, bao gồm cả Trái phiếu Chủ quyền Quốc tế, đã khiến chúng trở thành nguồn tài trợ nước ngoài lớn nhất cho Sri Lanka.

Các chu kỳ vay lặp đi lặp lại từ các thị trường vốn, bao gồm cả Trái phiếu Chủ quyền Quốc tế, đã khiến chúng trở thành nguồn tài trợ nước ngoài lớn nhất cho Sri Lanka.

Hiện nay, Bộ trưởng Tài chính Sabry sẽ bắt đầu đàm phán với IMF về gói cho vay lên tới 3 tỷ USD trong vòng 3 năm. Một chương trình của IMF, thường bắt buộc kỷ luật tài chính từ những người đi vay, cũng dự kiến sẽ giúp Sri Lanka thu hút thêm 1 tỷ USD hỗ trợ từ các cơ quan đa phương khác như Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB).

Tổng cộng, quốc gia này cần khoảng 3 tỷ USD tài trợ trong sáu tháng tới để giúp khôi phục nguồn cung cấp các mặt hàng thiết yếu bao gồm nhiên liệu và thuốc men.

Các nguồn tin tiết lộ với Reuters rằng Ấn Độ sẵn sàng cung cấp cho Sri Lanka 2 tỷ USD nữa để giảm sự phụ thuộc của nước này vào Trung Quốc.  Sri Lanka cũng đã tìm kiếm thêm một hạn mức tín dụng 500 triệu USD từ Ấn Độ cho nhiên liệu.

Với Trung Quốc, chính phủ cũng đang thảo luận về hạn mức tín dụng 1,5 tỷ USD và khoản vay hợp vốn lên tới 1 tỷ USD. Bên cạnh việc hoán đổi vào năm ngoái, Bắc Kinh cũng đã mở rộng khoản vay hợp vốn 1,3 tỷ USD cho Sri Lanka khi bắt đầu đại dịch.