Kinh tế tuần hoàn: Hướng đi quan trọng của Việt Nam

>> [TRỰC TIẾP] Áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong khởi nghiệp tạo tác động 

Tại Diễn đàn Khởi nghiệp quốc tế: “Áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong khởi nghiệp tạo tác động” do Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức ngày 15/11/2022, nhận định về xu hướng phát triển kinh tế tuần hoàn hiện nay, TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết, nhiều quốc gia trên thế giới, trong nhiều năm qua, đã và đang quan tâm đến yêu cầu phát triển bền vững nói chung và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn nói riêng. 

Theo bà Minh, sự quan tâm đối với kinh tế tuần hoàn đã gia tăng đáng kể trong những năm gần đây, khi cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 đã mang lại những thành tựu đột phá, khả dụng trên nhiều công đoạn của mô hình kinh tế tuần hoàn như công nghệ số, sinh học,…

Đáng chú ý, nhiều thị trường phát triển cũng đã lưu tâm hơn đến thúc đẩy phát triển thương mại gắn với phát triển bền vững, và đã lồng ghép các cam kết liên quan đến nội dung này trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA).

Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 từ năm 2020, các quốc gia đã nhìn nhận nghiêm túc hơn yêu cầu phát triển bền vững, tăng cường mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế và sức chống chịu của chuỗi cung ứng; nhiều nền kinh tế đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ về lộ trình cắt giảm phát thải ròng.

Do đó, bà Minh nhấn mạnh, phát triển kinh tế tuần hoàn được nhìn nhận là một hướng đi quan trọng, và “không thể đảo ngược”. 

Hiện nay, Việt Nam đang phải đối mặt với không ít thách thức về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, trong khi tiếp tục quá trình gia tăng dân số, đô thị hóa, và công nghiệp hóa, chậm chuyển đổi từ cách tiếp cận kinh tế tuyến tính truyền thống sang cách tiếp cận đa chiều, hiện đại. Theo bà Minh, điều này đã kéo theo hệ lụy ngày càng nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên (bao gồm đất đai), lượng chất thải lớn, an ninh môi trường và an ninh nguồn nước. 

TS. Trần Thi Hồng Minh nhấn mạnh, Việt Nam cần cân nhắc những định hướng, yêu cầu chính sách nhằm bảo đảm phát triển bền vững hơn. Cam kết đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050 chính là một nền tảng bước đầu.

>> Kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn giúp doanh nghiệp phát triển bền vững

Trên thực tế, Việt Nam đã có những mô hình kinh tế tuần hoàn từ khá sớm. Các mô hình Vườn-Ao-Chuồng (VAC), Vườn-Ao-Chuồng-Rừng (VACR)… đều thể hiện sự sáng tạo về cách thức tổ chức sản xuất theo hướng tuần hoàn. Tuy nhiên, bà Minh chỉ ra, các mô hình này đều mới chỉ ở quy mô nhỏ, tương đối đơn giản do chưa gắn nhiều đến công nghệ, đổi mới sáng tạo và cải thiện năng suất lao động. 

Với nhận thức về xu thế và cơ hội từ phát triển kinh tế tuần hoàn, ngay từ cuối năm 2019, TS. Trần thị Hồng Minh cho biết, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã đề xuất thực hiện những nghiên cứu cơ bản, và tham vấn các chuyên gia, nhà đầu tư về kinh tế tuần hoàn. 

Theo đó, bà Minh cho rằng, việc thực hiện phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam cần phải hướng tới tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và cải thiện năng suất lao động, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh gắn với cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng tăng cường hiệu quả, tính gắn kết tuần hoàn giữa các doanh nghiệp và ngành kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu của doanh nghiệp và chuỗi cung ứng trước các cú sốc từ bên ngoài, nhằm góp phần đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa các-bon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Quyết định số 687/QĐ-TTg mới chỉ là một trong những nỗ lực đầu tiên nhằm xác định lộ trình, yêu cầu và định hướng phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam. "Tuy nhiên, để tạo dựng “sức sống” cho các chính sách phát triển kinh tế tuần hoàn thì cách tiếp cận tuần tự, truyền thống là không đủ", bà Minh nhấn mạnh.

Bối cảnh phục hồi kinh tế cần có thêm động lực từ chính nỗ lực thúc đẩy “phục hồi xanh”. Mặc dù nhấn mạnh yêu cầu phát huy trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp cũng cần sớm có những “điển hình tốt” về xây dựng và thực thi chính sách đến kinh tế tuần hoàn, để tin theo, làm theo. 

Phát triển kinh tế tuần hoàn sẽ tạo cơ hội và động lực quan trọng nhằm cơ cấu lại nền kinh tế, cải thiện năng suất lao động, đồng thời thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững. Đồng thời, tạo điều kiện để Việt Nam khai thác hiệu quả hơn các hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Do đó, TS. Trần Thị Hồng Minh nhấn mạnh, cần sớm có chủ trương và lộ trình phát triển kinh tế tuần hoàn cũng sẽ tạo điều kiện cho Việt Nam tiếp cận nhanh và hiệu quả hơn đối với nguồn vốn hỗ trợ phát triển từ các đối tác.