Lụt... quy hoạch

Cứ vào mùa mưa bão, một số thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM đều phải chịu cảnh ngập lụt nghiêm trọng. Có bốn nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên.

Thứ nhất, do quá trình đô thị hóa của Việt Nam nói chung, Hà Nội, TP HCM nói riêng trong thời gian qua diễn ra quá nhanh và sôi động, nhưng chất lượng đô thị hóa chưa cao. Tỷ lệ bê tông hóa ngày một gia tăng làm mất đi nhiều diện tích đất tự nhiên là khoảng trống để chứa, thoát và thấm nước trong mỗi mùa mưa, lũ.

Thứ hai, hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, trong đó có hệ thống thoát nước chưa được quy hoạch bài bản, đầu tư thiếu đồng bộ (do thiếu nguồn lực), hiệu quả thấp.

Thứ ba, sự tác động của biến đổi khí hậu khiến lượng mưa gia tăng, trong khi hệ thống hạ tầng cấp thoát nước không lường trước được.

Thứ tư, công tác quản lý, vận hành, duy tu bảo dưỡng hệ thống thoát nước chưa theo kịp yêu cầu, chậm áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, sự tham gia của cộng đồng còn yếu.

Nhằm giảm thiểu tình trạng ngập úng ở các đô thị, trong đó có Hà Nội, có thể xem xét áp dụng các giải pháp cốt lõi sau: Trước hết, về tổng thể, Hà Nội cần rà soát lại quy hoạch chung đô thị trong đó có quy hoạch thoát nước với cái nhìn và tư duy “thuận thiên” hơn, cần quan tâm hơn tới việc quy hoạch trả lại các khoảng trống, các không gian lớn như lưu vực sông, hồ, vùng đất trũng, thấp... là nơi chứa, tích nước, thoát nước có tính tống thể, lâu dài, bền vững. Coi đây là các khu vực hạn chế phát triển đô thị, xây dựng. Đổi lại, đây sẽ trở thành các khu vực sinh thái, cảnh quan… tạo dựng thêm lá phổi xanh cho đô thị Hà Nội.

Cũng cần rà soát lại quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, trong đó có hệ thống thoát nước trên cơ sở khoa học, thực tiễn và tính khả thi, gắn với quy hoạch chung đô thị Hà Nội đã điều chỉnh theo giải pháp nói trên.

Mặt khác, cần hạn chế tới mức tối đa tỷ lệ bê tông hóa trong đô thị, tăng cường độ thẩm thấu, thoát nước tự nhiên trên bề mặt đô thị bằng các giải pháp như tăng độ che phủ thảm cỏ, vườn hoa, công viên, cây xanh. Loại bỏ giải pháp san lấp ao, hồ, cống hóa để phát triển, mở đường đô thị. Dừng phát triển các khu đô thị mới một cách tràn lan khi hạ tầng kỹ thuật đô thị chưa theo kịp hoặc không có khả năng đáp ứng.

Về lâu dài, có kế hoạch xây dựng hệ thống đường hầm SMART như Nhật Bản đã thực hiện. Đồng thời, cần tiến hành xây dựng, hoàn thiện hệ thống quan trắc và hệ thống cảnh báo ngập toàn diện, tổng thể; thành lập Trung tâm Điều hành khẩn cấp (EOC) và kế hoạch điều hành công tác chống ngập...

Giải pháp cuối cùng là huy động sự tham gia có hiệu quả của cộng đồng; xây dựng chế tài đủ mạnh để răn đe các hành động gây cản trở hoặc làm giảm thiểu năng lực của hệ thống thoát nước như san lấp lưu vực chứa, thoát nước sông, hồ, ao; xả chất thải, rác thải, đất, cát xuống hệ thống thoát nước chung của thành phố.