Gửi bình luận
Mỹ tìm ra "khe hở" mâu thuẫn giữa Malaysia và Campuchia với Trung Quốc để thúc đẩy cơ chế An ninh kinh tế mới.
Trong chuyến công du châu Á của Tổng thống Mỹ Trump, mặc dù cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc đã chiếm hết các tiêu đề báo chí, nhưng những diễn biến mang tính hệ quả lớn hơn lại xảy ra ở Kuala Lumpur. Các điều khoản về an ninh kinh tế trong các thỏa thuận thương mại đối ứng mà Mỹ ký kết với Malaysia và Campuchia đã mở ra một hướng đi mới, đặt nền móng cho việc xây dựng liên minh trong cuộc chiến kinh tế với Trung Quốc.
Đây là tín hiệu của một bước ngoặt chiến lược: Mỹ đã xác định được một "khe hở" để tận dụng mâu thuẫn lợi ích căn bản giữa Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á về con đường phát triển kinh tế.
An ninh quốc gia trên thỏa thuận thương mại
Các thỏa thuận này vượt ra khỏi phạm vi đối ứng thương mại truyền thống bằng cách chính thức hóa mối liên hệ giữa các vấn đề kinh tế và an ninh quốc gia. Thế giới đang chứng kiến những giai đoạn sơ khai của việc thiết lập một cơ chế an ninh kinh tế mới, nơi các cân nhắc chiến lược được đặt lên trên sự lưu thông tự do của hàng hóa, dịch vụ, vốn và công nghệ.
Hệ thống thương mại quốc tế dựa trên luật lệ, vốn được xây dựng trên các nguyên tắc tự do thương mại truyền thống như không phân biệt đối xử hay đối xử tối huệ quốc, đang dần bị thay thế. Thay vào đó là các biện pháp như kiểm soát công nghệ lưỡng dụng, sàng lọc đầu tư, thuế quan theo ngành và chính sách công nghiệp,... đều nhằm mục đích bảo vệ an ninh quốc gia và đạt được năng lực cạnh tranh kinh tế dài hạn.
Trong khi Mỹ kịch liệt phản đối việc Trung Quốc gần đây hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng, thì chính hệ thống kiểm soát xuất khẩu và các chính sách sáng tạo được Mỹ đưa ra dưới thời chính quyền Trump đầu tiên lại cung cấp cho Trung Quốc cẩm nang để đáp trả.
Trung Quốc lên án chủ nghĩa bảo hộ đơn phương của Mỹ, nhưng chính Trung Quốc mới là người đã dạy cho Mỹ về hiệu quả của việc cắt đứt tiếp cận thị trường khổng lồ của mình để gây áp lực lên các quốc gia có tranh chấp phi kinh tế.
"Canh bạc" của Đông Nam Á
Cuộc cạnh tranh địa chính trị này hiện đang lan rộng toàn cầu, có nguy cơ làm chia rẽ nền kinh tế thế giới. Quyết định liên kết với Mỹ của Malaysia và Campuchia phản ánh một canh bạc lớn: họ tin rằng con đường phát triển kinh tế phải đi qua nhu cầu thị trường Mỹ.
Các quốc gia này muốn theo đuổi mô hình phát triển dựa trên xuất khẩu đã được chứng minh: thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) để xây dựng năng lực cung ứng, có sự bảo đảm bằng việc tiếp cận thị trường ở các nước giàu, nơi sẽ tạo ra nhu cầu cần thiết cho hàng xuất khẩu. Tuy nhiên, vòng tuần hoàn thuận lợi này hiện đang bị đe dọa bởi phong trào "Nước Mỹ trên hết".
Dù Trung Quốc là đối tác phát triển quan trọng, nhưng giá trị mà nước này mang lại chủ yếu là tài trợ và xây dựng cơ sở hạ tầng. Trung Quốc không cung cấp một con đường đáng tin cậy để hoàn thành vòng tuần hoàn phát triển dựa trên xuất khẩu. Là cường quốc sản xuất lớn nhất thế giới với nguồn cung dư thừa, Trung Quốc thậm chí lại còn đang cạnh tranh để tranh giành một phần nhu cầu quốc tế đó.
Ngược lại, với sự thiếu hụt mang tính cấu trúc về phía cung, Mỹ lại chính là bên hoàn thiện vòng tuần hoàn này. Điều này đặc biệt đúng đối với các mặt hàng tiêu dùng giá rẻ khi mà việc đưa những mặt hàng này về sản xuất ở Mỹ là điều khó khả thi.
Bằng cách đồng thuận với Mỹ về các chính sách an ninh kinh tế để đổi lấy khả năng tiếp cận thị trường, Malaysia và Campuchia đang thể hiện rằng họ nhìn thấy một mâu thuẫn lợi ích căn bản với Trung Quốc.
Sự lựa chọn chiến lược
Tình trạng phát triển kinh tế cho thấy rõ bức tranh mâu thuẫn này: Malaysia, với GDP/người khoảng 12.500 USD, là một quốc gia thu nhập trung bình muốn vươn lên thành thu nhập cao. Nước này đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu (kiểm thử và đóng gói). Vị trí này trong một lĩnh vực chiến lược cao đồng nghĩa với việc sớm muộn họ sẽ phải chọn đối tác chính.
Campuchia với GDP/người khoảng 2.700 USD thì coi việc đảm bảo phát triển kinh tế là một yêu cầu chính trị cấp bách. Nước này rất cần thu hút đầu tư và tạo việc làm. Một thỏa thuận ưu đãi với Mỹ, dù có thể khiến Trung Quốc phật lòng, nhưng vẫn được coi là đáng mạo hiểm vì nó sẽ giúp Campuchia đảm bảo một vị trí ở phân khúc thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu được chính phủ Mỹ chấp thuận.
Tuy nhiên, con đường này không hề bằng phẳng. Dù các thỏa thuận được ký kết sớm dưới thời ông Trump, nhưng việc thực hiện vẫn không chắc chắn. Các quốc gia có thể chùn bước vì sợ mối đe dọa trả đũa từ Trung Quốc. Điển hình là Canada, đang phải đối phó với thuế quan của Trung Quốc đối với nông sản và thủy hải sản sau khi nước này áp dụng thuế quan tương tự của Mỹ đối với xe điện Trung Quốc. Cuối cùng, những nhà thực thi "Nước Mỹ trên hết" có thể nhận thấy chiến lược này mâu thuẫn với mục tiêu đưa sản xuất về nước và tìm cách hủy bỏ các thỏa thuận này trong tương lai.
Dù thỏa thuận Mỹ-Trung có thể tạm thời xoa dịu tình hình, nhưng hai nước vẫn bị khóa chặt trong một cuộc xung đột địa chính trị đang dẫn đến việc định hình một cơ chế an ninh kinh tế mới. Mỹ sẽ tìm cách thể chế hóa sâu rộng hơn cơ chế này với các đối tác khác, trong khi Trung Quốc sẽ theo đuổi chiến lược phản công riêng.
Những thỏa thuận an ninh kinh tế này, thoạt nhìn có vẻ vô hại, thực chất đã mở ra một chương mới trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung. Các chuẩn mực và luật lệ cũ đang dần thoái trào, trong khi một trật tự mới đang bắt đầu định hình.
