Việc Mexico tăng thuế cao lên hàng hóa từ Trung Quốc và một số nước châu Á khác không có FTA với nước này như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia… sẽ tạo lợi thế cạnh tranh lớn cho Việt Nam nhờ CPTPP.
Mục đích của đạo luật này nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước và giải quyết sự mất cân bằng thương mại, bất chấp sự phản đối từ các nhóm doanh nghiệp trong nước và các quốc gia bị ảnh hưởng.
Quốc hội Mexico đã thông qua dự luật áp dụng các mức thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu từ nhiều quốc gia châu Á không bị ràng buộc bởi các hiệp định thương mại tự do (FTA). Động thái này diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum theo đuổi mục tiêu bảo vệ sản xuất trong nước và nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngành chủ chốt.
Theo đạo luật này, tùy từng mặt hàng và mức độ chế biến, thuế nhập khẩu sẽ dao động từ 5% đến tối đa 50%. Danh mục chịu tác động trải rộng từ ô tô và phương tiện nhẹ, linh kiện - phụ tùng ô tô, dệt may, may mặc, giày dép và sản phẩm da… đến thép, nhôm, các kim loại cơ bản, nhựa và sản phẩm nhựa, đồ chơi, hàng tiêu dùng, thiết bị điện tử, đồ gia dụng, cùng các sản phẩm như giấy, gỗ và đồ nội thất.
Các mức thuế mới có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Trong đó, hàng hóa có xuất xứ từ các quốc gia không có FTA với Mexico như Ấn Độ, Hàn Quốc, Thái Lan và Indonesia sẽ chịu tác động đáng kể. Tuy nhiên, Trung Quốc được đánh giá là đối tác bị ảnh hưởng lớn nhất do giữ vai trò chủ đạo trong dòng chảy nhập khẩu của Mexico ở nhiều lĩnh vực then chốt.
Trong nhiều thập kỷ, Mexico là một trong những nền kinh tế cởi mở nhất châu Mỹ, ký kết hàng chục FTA với các đối tác trên toàn cầu. Tuy nhiên, dưới thời chính quyền cánh tả Morena của bà Sheinbaum, định hướng thương mại đang cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt, ưu tiên nhiều hơn cho bảo hộ có chọn lọc và an ninh chuỗi cung ứng.
Quyết định áp thuế của Mexico cũng phản ánh sự đồng điệu với những lo ngại của Mỹ về hiện tượng “lẩn tránh thuế”, khi hàng hóa Trung Quốc được trung chuyển hoặc đổi xuất xứ qua các nước thứ ba để thâm nhập thị trường Bắc Mỹ. Động thái này nối tiếp bước đi của Canada trong năm ngoái, khi quốc gia này đã áp thuế đối với ô tô điện, thép và nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc.
Trong bối cảnh đó, hàng hóa Việt Nam có thể nổi lên như một nguồn cung thay thế tiềm năng ở thị trường Mexico. Bởi vì, Việt Nam và Mexico đều là thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Theo đó, phần lớn các dòng thuế giữa hai nước đã được cắt giảm sâu hoặc xóa bỏ theo lộ trình, tạo nền tảng thuận lợi cho thương mại song phương.
Trên thực tế, dòng chảy hàng hóa toàn cầu vốn vận hành theo nguyên tắc bù trừ: khi nguồn cung từ một thị trường bị hạn chế bởi các rào cản thương mại, những chuỗi cung ứng mới sẽ dần hình thành để lấp khoảng trống. Trong cơ cấu xuất khẩu, các nhóm hàng Việt Nam có thể tận dụng CPTPP rõ nét nhất bao gồm dệt may, giày dép, đồ gỗ, thủy sản chế biến, sản phẩm nhựa, điện - điện tử và một số mặt hàng công nghiệp nhẹ. Đây là những mặt hàng mà Mexico đang nhập khẩu nhiều từ châu Á.
Tuy vậy, lợi thế từ CPTPP không mang tính tự động. Hiệp định này đặt ra yêu cầu chặt chẽ về quy tắc xuất xứ, đặc biệt với dệt may và sản phẩm công nghiệp. Chỉ những doanh nghiệp đáp ứng được tỷ lệ nguyên liệu đầu vào nội khối CPTPP mới thực sự được hưởng ưu đãi thuế quan.
Bà Phan Thị Thanh Xuân, Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) cho biết: “Bộ Công Thương đã nâng cao hiệu quả cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp về cam kết, quy định của hiệp định CPTPP với từng ngành hàng, lĩnh vực cụ thể”. Đây được xem là điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nắm bắt cơ hội này để đẩy mạnh xuất khẩu sang Mexico.
Ở lĩnh vực công nghiệp nặng, dù quy mô còn hạn chế, Việt Nam đã có những bước đi ban đầu. Thaco Trailers hiện là thành viên của Hiệp hội Vận tải Đa phương thức Bắc Mỹ (IANA), đặt nền móng cho việc xuất khẩu dòng sản phẩm sơ mi rơ moóc. Bên cạnh đó, các sản phẩm linh kiện cơ bản như dây điện, chi tiết nhựa, cao su và phụ trợ cơ khí cũng có thể tìm được cơ hội tại Mexico, khi các nhà lắp ráp nước này chủ động giảm phụ thuộc vào nguồn cung Trung Quốc.
Ngoài ra, khi xuất khẩu sang Mexico, các doanh nghiệp cần có một số lưu ý. Thứ nhất, bắt buộc phải có mã số thuế (RFC) của công ty nhận hàng tại Mexico hoặc ID của người nhận (nếu là cá nhân). Nếu thiếu, Hải quan Mexico có thể từ chối và trả hàng hóa về. Thứ hai, một số mặt hàng có thể chịu phí xuất khẩu, như hạt tiêu, cà phê,… và hệ thống sẽ tính toán. Thứ ba, hàng hóa thực phẩm chế biến cần có đại lý phân phối tại Mexico để được chấp nhận. Thứ tư, cần có đại diện hoặc chi nhánh tại đây để đưa hàng vào siêu thị, chuỗi lớn…
