VCCI cho rằng thủ tục miễn, giảm tiền thuê đất còn bất cập, chưa bảo đảm quyền lợi người sử dụng đất, nhất là các đơn vị sự nghiệp công lập và tổ chức được Nhà nước giao nhiệm vụ.
Theo đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất trong Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai (Dự thảo) và đưa ra một số ý kiến đáng chú ý.
Cụ thể, tại khoản 1 Điều 10 Dự thảo, quy định người được Nhà nước cho thuê đất phải làm thủ tục để được miễn tiền thuê đất một số năm hoặc giảm tiền thuê đất hằng năm. Theo đó, nếu không làm hoặc chậm làm thủ tục thì người sử dụng đất có thể không được hưởng hoặc chỉ được hưởng phần ưu đãi còn lại.
Theo VCCI, cách thiết kế này chưa thực sự phù hợp với tinh thần của chính sách miễn, giảm tiền thuê đất. Trên thực tế, không ít trường hợp người sử dụng đất không nắm được đầy đủ thông tin về việc mình thuộc diện được miễn, giảm nên không thực hiện thủ tục đúng thời hạn. Nếu vì lý do này mà họ bị “tước” quyền hưởng ưu đãi thì sẽ gây thiệt thòi, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp. Đáng chú ý, chính sách miễn, giảm tiền thuê đất được ban hành với mục tiêu hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện cho người sử dụng đất. Do đó, việc đặt nặng yêu cầu thủ tục và coi việc chậm làm hồ sơ là căn cứ để không cho hưởng ưu đãi là chưa thực sự hợp lý.
Từ góc độ này, VCCI đề nghị điều chỉnh theo hướng cơ quan nhà nước thông báo về việc người sử dụng đất thuộc trường hợp được miễn, giảm và yêu cầu người sử dụng đất thực hiện thủ tục để được miễn, giảm trong thời hạn nhất định. Trong trường hợp người sử dụng đất biết thông tin và không thực hiện thủ tục trong thời hạn thì xem như họ từ bỏ quyền lợi của mình và sẽ không được miễn, giảm.
Liên quan đến Điều 11 Dự thảo về quy định chuyển tiếp đối với đơn vị sự nghiệp công lập, VCCI cho rằng một số nội dung cần được rà soát, điều chỉnh.
Thứ nhất, về thủ tục, Dự thảo yêu cầu đơn vị sự nghiệp công lập phải nộp hồ sơ đề nghị điều chỉnh thông báo nộp tiền thuê đất và hồ sơ này phải có xác nhận của cơ quan chủ quản. Theo VCCI, đây là yêu cầu chưa hợp lý và làm gia tăng gánh nặng thủ tục, trong khi bản chất vấn đề xuất phát từ việc cơ quan nhà nước trước đó đã xác định chưa đúng nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với đối tượng được miễn tiền thuê đất.
Trong trường hợp này, để tạo thuận lợi và bảo vệ quyền lợi cho đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan nhà nước cần phải rà soát và tự động điều chỉnh thông báo nộp tiền thuê đất và tiền chậm nộp tiền thuê đất, thay vì yêu cầu đơn vị sự nghiệp công lập phải lập hồ sơ đề nghị. VCCI đề nghị bỏ cụm từ “trên cơ sở hồ sơ đề nghị của đơn vị sự nghiệp công lập có xác nhận của cơ quan chủ quản của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật về quản lý thuế” tại khoản 14 Điều 3 Dự thảo.
Thứ hai, theo VCCI, quy định chuyển tiếp hiện nay vẫn chưa bao quát hết các trường hợp phát sinh trong thực tế. Đơn cử, một số trụ sở chi nhánh của VCCI tại địa phương từng bị chuyển từ hình thức “giao đất không thu tiền sử dụng đất” sang “thuê đất” để thực hiện Luật Đất đai 2013, dù VCCI không thuộc đối tượng phải thuê đất theo quy định của luật này. Chính vì vậy, VCCI đã chưa thực hiện nghĩa vụ nộp tiền thuê đất.
Trong khi đó, Luật Đất đai 2024 đã xác định rõ đất xây dựng trụ sở của các tổ chức như VCCI thuộc trường hợp giao đất không thu tiền sử dụng đất. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều quyết định thu hoặc truy thu tiền thuê đất đối với VCCI tại địa phương vẫn còn hiệu lực, khiến cơ quan quản lý lúng túng do thiếu cơ sở pháp lý để xử lý.
VCCI cho rằng trường hợp này có tính chất tương tự như đơn vị sự nghiệp công lập quy định trong Dự thảo, nên cần được bổ sung vào quy định chuyển tiếp. Theo đó, đối với các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị – xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp được Nhà nước giao nhiệm vụ và hỗ trợ kinh phí hoạt động thường xuyên, nếu đã bị chuyển sang thuê đất theo Luật Đất đai 2013 nhưng nay thuộc diện giao đất không thu tiền sử dụng đất theo Luật Đất đai 2024, thì không phải nộp tiền thuê đất và tiền chậm nộp (nếu có) đối với các thông báo đã ban hành nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ.
Theo VCCI, việc hoàn thiện các quy định về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc tháo gỡ khó khăn, bảo đảm quyền lợi chính đáng của các tổ chức, đơn vị sử dụng đất. Các quy định cần được thiết kế theo hướng thuận lợi, minh bạch, giảm gánh nặng thủ tục và hạn chế tối đa những hệ quả bất lợi phát sinh từ việc thiếu thông tin hoặc cách hiểu chưa thống nhất trong quá trình thực thi pháp luật.
VCCI bày tỏ mong muốn các cơ quan soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng những góp ý này để chỉnh sửa, hoàn thiện Dự thảo, qua đó bảo đảm tính thống nhất, khả thi và phù hợp với tinh thần cải cách của Luật Đất đai mới.
