Mở cơ hội tiếp cận các nguồn năng lượng phù hợp

Định hướng quan trọng có ý nghĩa đột phá từ Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được ban hành góp phần hoàn thiện hạ tầng “đi trước mở đường” cho phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, đồng thời mở ra cơ hội tái cấu trúc thị trường điện Việt Nam.

Các ngành công nghiệp chế biến chế tạo, công nghệ cao đang trở thành tâm điểm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Chọn Việt Nam là cứ điểm sản xuất trong xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng, một trong những quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư là cơ sở hạ tầng, trong đó có hạ tầng năng lượng, nhất là năng lượng sạch.

Ngành công nghiệp chế tạo, trong đó có công nghiệp điện tử đang là nòng cốt phát triển sản xuất công nghiệp, đóng góp lớn cho tăng trưởng xuất khẩu. Dù vậy, theo bà Đỗ Thị Thuý Hương - Uỷ viên BCH Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam, ngành điện tử đang gặp nhiều rào cản cấu trúc. Một trong những hạn chế là cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ như tắc nghẽn logistics, thiếu điện ổn định làm tăng chi phí sản xuất của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh, thúc đẩy tăng trưởng công nghệ cao, đảm bảo hạ tầng năng lượng là yêu cầu bắt buộc. Hơn thế nữa, theo các chuyên gia, để đạt được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao trong giai đoạn 2026-2030, các nguồn lực phục vụ tăng trưởng cần phải điều chỉnh và hoạch định phù hợp và hiệu quả hơn.

Một trong những nguồn lực nền tảng và huyết mạch là năng lượng, nhất là các nguồn năng lượng xanh, sạch theo xu hướng phát triển bền vững. Theo tính toán, nhu cầu điện năng đáp ứng yêu cầu cấp bách phục vụ các mục tiêu phát triển cần phải tăng từ 12 - 16%/năm.

Với ý nghĩa đó, bà Đỗ Thị Thuý Hương đánh giá cao Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị ban hành đã đặt khách hàng vào trung tâm của thị trường điện. Doanh nghiệp được trao quyền lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu. Có nhiều lựa chọn hơn, thị trường có sự cạnh tranh, hy vọng chi phí năng lượng sẽ có thể giảm, chất lượng cung cấp dịch vụ tốt hơn.

Trao đổi với báo chí, TS Nguyễn Xuân Quang - Viện Công nghệ năng lượng, Đại học Bách Khoa Hà Nội đánh giá định hướng có ý nghĩa đột phá của Nghị quyết 70 mở ra cơ hội tái cấu trúc thị trường điện Việt Nam mà lâu nay vẫn trong tình trạng “độc quyền”.

Theo TS Nguyễn Xuân Quang, trong nhiều năm, thị trường điện vận hành theo cơ chế bán buôn tập trung, trong đó EVN đóng vai trò “người mua duy nhất” từ các nhà máy phát điện và sau đó phân phối đến khách hàng. Cơ chế này tuy dễ quản lý nhưng lại hạn chế quyền lựa chọn của khách hàng, dễ tạo ra cơ chế xin cho, đặc quyền…

Vì vậy, Nghị quyết 70 nhấn mạnh yêu cầu tăng tính cạnh tranh và minh bạch của thị trường điện thể hiện quyết tâm cải cách thị trường quan trọng này, đưa điện trở thành một loại hàng hóa đặc biệt nhưng vận hành theo quy luật cung - cầu. Các nhà máy điện được bán trực tiếp cho khách hàng lớn còn khách hàng có quyền lựa chọn nhà cung cấp sẽ tạo động lực cho thị trường nâng cao chất lượng dịch vụ, tối ưu chi phí và khuyến khích đầu tư mới.

Đi thẳng vào những vấn đề cấp bách của năng lượng, Nghị quyết 70 tiếp tục ưu tiên thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng lưu trữ năng lượng như pin tích trữ, kho LNG, kho xăng dầu...

Đây là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh năng lượng tái tạo ngày càng tăng về tỉ trọng. Các dự án pin tích trữ điện thừa và phát điện trong giờ cao điểm, góp phần ổn định lưới điện. Việc huy động nguồn vốn xã hội cho các dự án lưu trữ điện có thể giúp cân bằng cung cầu tốt hơn trong điều kiện nguồn phát điện không ổn định từ năng lượng tái tạo.

Ngoài ra, với mô hình hợp tác công tư, khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư kho LNG, kho xăng dầu có ý nghĩa chiến lược. Với nguồn lực xã hội hóa sẽ góp phần mở rộng hệ thống dự trữ năng lượng quốc gia cả về quy mô lẫn công nghệ, giảm phụ thuộc vào vốn ngân sách và tạo động lực cạnh tranh lành mạnh. Bước đi này phù hợp với xu thế quốc tế đảm bảo lợi ích công và tận dụng sức mạnh thị trường.