Mỹ có sử dụng trừng phạt tài chính trong căng thẳng thương mại?

Một số chuyên gia kinh tế của Trung Quốc đã cảnh báo rằng các biện pháp trừng phạt tài chính và các biện pháp đối phó có thể “trở thành một mặt trận mới” trong cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ.

Lian Ping, Chủ tịch Diễn đàn các Nhà Kinh tế Trưởng Trung Quốc, một tổ chức tư vấn chính phủ, cho biết mặc dù khả năng áp dụng các biện pháp trừng phạt tài chính toàn diện vẫn thấp, Washington có thể áp dụng chiến lược ban đầu tập trung vào các tổ chức Trung Quốc cụ thể, sau đó dần mở rộng phạm vi để cuối cùng đẩy Trung Quốc ra khỏi hệ thống đồng đô la Mỹ.

SCMP cho biết phát biểu này của ông Lian Ping được đăng tải trên tài khoản mạng xã hội WeChat của tổ chức này, xuất hiện trong bối cảnh ngày càng có nhiều lo ngại về việc căng thẳng Trung – Mỹ có thể leo thang thành một cuộc chiến tài chính.

Trong khi cảnh báo về khả năng xảy ra cuộc xung đột như vậy, ông Lian cho rằng Mỹ sẽ khó có thể thực thi các biện pháp trừng phạt tài chính toàn diện mà một số người lo ngại Washington có thể áp đặt lên Trung Quốc, ví dụ như loại bỏ Trung Quốc ra khỏi hệ thống SWIFT hoặc đóng băng tài sản đô la Mỹ của nước này.

“Việc trừng phạt Trung Quốc trong hệ thống SWIFT cũng giống như kéo đổ một trong những trụ cột chính của hệ thống này, điều này chắc chắn sẽ gây tổn hại nghiêm trọng cho chính hệ thống,” ông Lian nói, đồng thời nhấn mạnh tới vị thế của Trung Quốc như là quốc gia thương mại lớn nhất thế giới và nhà đầu tư lớn thứ hai.

Nếu hệ thống SWIFT loại bỏ Trung Quốc, các nước có quan hệ thương mại và đầu tư với Trung Quốc sẽ chuyển sang sử dụng Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS), một giải pháp thay thế của Trung Quốc cho các giao dịch thanh toán. Điều này sẽ làm giảm tầm quan trọng của SWIFT.

Theo dữ liệu từ SWIFT, đồng nhân dân tệ chiếm 3,5% tổng giá trị các giao dịch toàn cầu trong tháng 4, đứng thứ năm trong số các loại tiền tệ, trong khi đồng đô la Mỹ vẫn là loại tiền được sử dụng nhiều nhất, chiếm 49,68% giao dịch.

Theo số liệu chính thức, năm ngoái CIPS đã xử lý 175 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 24,32 nghìn tỷ USD) các khoản thanh toán xuyên biên giới bằng nhân dân tệ, tăng 43% so với năm 2023.

Ông Lian cũng cho rằng khả năng Washington đóng băng khối tài sản đô la Mỹ khổng lồ của Trung Quốc là rất thấp, trừ khi có một cuộc chiến thực sự bùng nổ, vì điều đó sẽ làm tổn hại đến uy tín của chính phủ Mỹ. Chuyên gia này cũng nhắc đến những lời kêu gọi ngày càng tăng về việc phi đô la hóa sau khi Mỹ đóng băng khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Nga như một bài học cảnh báo.

“Việc vũ khí hóa đồng đô la Mỹ như vậy đã làm suy giảm sự an toàn và tính thanh khoản của tài sản bằng đô la Mỹ, và chắc chắn sẽ làm tăng tốc sự mất niềm tin vào trái phiếu Kho bạc Mỹ cũng như đồng đô la Mỹ,” ông Lian nói, và chỉ ra những lo ngại hiện hữu về mức nợ công Mỹ ngày càng tăng.

Trung Quốc đã giảm lượng nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ xuống còn 765,4 tỷ USD vào tháng 3, khiến nước này tụt xuống vị trí thứ ba trong số các chủ nợ nước ngoài của Mỹ, theo dữ liệu do Bộ Tài chính Mỹ công bố trong tháng này.

Ông Lian cũng đề xuất một loạt biện pháp để chuẩn bị cho kịch bản này, bao gồm đẩy nhanh quá trình quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, mở rộng hơn nữa thị trường tài chính và các ngành nghề của Trung Quốc, đồng thời đảm bảo tính trung lập của châu Âu.

Theo đó, Trung Quốc có thể cân nhắc tăng nhẹ nợ công với Mỹ, đồng thời giảm lượng nắm giữ đô la Mỹ – nhưng không hoàn toàn bán tháo trái phiếu Kho bạc Mỹ. Bởi vì việc giữ một lượng nhất định trái phiếu Mỹ có thể trở thành công cụ để “kiềm chế thị trường trái phiếu Mỹ và chống lại các lệnh trừng phạt của Mỹ”.

Mặc dù vậy, các ý kiến khác cho rằng, Mỹ sẽ không sử dụng các biện pháp trừng phạt trong lĩnh vực tài chính. Việc Mỹ sử dụng hệ thống tài chính toàn cầu làm công cụ trừng phạt như đã làm với Nga tuy có thể tạo ra hiệu quả ngắn hạn, nhưng về dài hạn lại đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về tính trung lập và độ tin cậy của đồng đô la Mỹ và các cơ chế như SWIFT.

Bên cạnh đó, dù Trung Quốc đã phát triển CIPS và thúc đẩy thanh toán bằng đồng nhân dân tệ, nước này vẫn phụ thuộc phần lớn vào các kênh tài chính phương Tây.

Một khi các quốc gia lớn khác như Ấn Độ hoặc các thành viên khác trong khối BRICS cảm thấy tài sản và thanh khoản của họ có thể bị đe dọa vì lý do chính trị, họ sẽ đẩy mạnh phát triển các hệ thống thay thế và các khuôn khổ thanh toán song phương phi đô la. Điều này sẽ gây tổn hại lâu dài cho vai trò trung tâm của đồng đô la Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu.