Nam Định: Độc đáo "Cây cầu mái lá 700 năm"

>>> Nam Định: Đẩy mạnh du lịch để phát triển kinh tế

Cây cầu cổ độc nhất…

Đến trung tâm thị trấn Cổ Lễ, đi theo đường Tỉnh lộ 487 hướng về xã Trực Chính (huyện Trực Ninh, Nam Định) khoảng 1km, du khách sẽ đến được cây cầu lợp làng Kênh - cây cầu mái cọ "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam.

Theo người dân thị trấn Cổ Lễ và huyện Trực Ninh (tỉnh Nam Định), cầu bổi làng Kênh là hình ảnh thân thương, biểu tượng thiết chế văn hóa cổ kính của làng quê xưa. “Cây cầu mái lá cổ xưa/Bao năm qua vẫn nắng mưa dãi dầu/Dù ai đi đâu về đâu/Nhớ ghé Cổ Lễ, qua cầu ngắm kênh/Nét độc đáo huyện Trực Ninh/Cây cầu mái lá đậm tình quê hương/Đơn sơ mà rất lạ thường/Độc nhất vô nhị bốn phương khó tìm” – Đó là những câu thơ dân gian lưu truyền ở địa phương thể hiện niềm tự hào về công trình kiến trúc cổ độc đáo cầu bổi làng Kênh. 

Cầu lợp làng Kênh là 1 trong 3 cây cầu bắc qua sông ở Nam Định có niên đại hàng trăm năm. Hiện Nam Định vẫn còn giữ được 3 cây cầu thiết kế với kiểu kiến trúc "Thượng gia hạ kiều", tức trên là nhà, dưới là cầu. Đó là: cầu Ngói Hải Anh (huyện Hải Hậu), cầu ngói chợ Thượng (huyện Nam Trực) và cầu lợp làng Kênh.

Là một trong những bô lão trong làng, cụ Nguyễn Văn Sinh 78 tuổi - Thị trấn Cổ Lễ cho biết: Cầu lợp làng Kênh đã có từ rất lâu đời. Hồi còn nhỏ, cụ đã thấy cây cầu này sừng sững bắc qua sông quê. Tuổi thơ của cụ gắn liền với cây cầu lợp làng Kênh, vào những buổi trưa hè, cụ thường trốn bố mẹ ra cầu chơi với đám bạn cùng trang lứa.

Cụ Sinh cho biết thêm, theo các tư liệu và dựa vào dòng chữ Nho được khắc trên xà ngang cầu thì cầu lợp làng Kênh được thiết kế từ thời nhà Lý, cách đây khoảng hơn 700 năm.

Từ sơ khai, mái cầu được lợp bằng lá cây bổi (loại cây trồng ở các vùng đất bãi mặn, lợ ven biển); toàn bộ cột, xà, sàn cầu được làm bằng gỗ lim. Hai bên cầu là bậc tam cấp được xếp bằng đá xanh nguyên khối.

Được biết, cách đây hàng trăm năm, làng Kênh, nay gọi là Tổ dân phố Đông Bắc Đồng vốn là 1 vùng chiêm trũng. Chỉ một trận mưa to đổ xuống là ngập úng, khó khăn trong việc đi lại giữa các làng với nhau, do vậy các cụ đã họp làng dựng cầu, thể hiện tình làng nghĩa xóm.

Theo cụ Nguyễn Thị Mái – 75 tuổi, trước đây cầu được đặt theo theo hướng Bắc Nam. Tuy nhiên do điều kiện đổi mới, hệ thống sông ngòi được chỉnh trang lại nên cây cầu buộc phải đổi sang hướng Đông Tây để phù hợp với sinh hoạt, đi lại của người dân.

Hiện, cây cầu đã được trùng tu nhiều lần. Mới đây nhất là vào năm 2014, trước sự xuống cấp, người dân đã kêu gọi, quyên góp tiền để sửa chữa, tu bổ lại mố cầu, làm mới bậc tam cấp… để cây cầu vững chắc hơn.

Giá trị “vô giá”

Trải qua hàng trăm năm, qua 1 số lần trùng tu, nhưng cầu lợp làng Kênh vẫn giữ được nét quê, với vẻ đẹp nên thơ. Cầu được chia làm 5 nhịp, dài khoảng 15m, rộng hơn 5m và cao trên 3m. Cầu được bắc ngang qua con sông quê.

Hai bên lòng cầu là hai dãy hành lang (bục để ngồi) được uốn cong theo thành cầu. Vào những buổi trưa hè hay những lúc rảnh rỗi, người dân thường chọn cây cầu là điểm nghỉ ngơi. "Ngồi trên hành lang, tựa lưng vào lan can hướng mắt ra ngoài ngắm cảnh sông nước, thả hồn vào thiên nhiên, những lúc đó con người sẽ quên hết mệt mỏi, lo âu...", một người dân thị trấn Cổ Lễ chia sẻ.

Theo bà Hoàng Kim Yến du khách Hải Phòng: Tôi cùng đoàn du lịch trải nghiệm khi về thị trấn Cổ Lễ, đến thăm quan và trải nghiệm cây cầu mái lá cổ này rất cố kính. Phía ngoài hành lang là lan can với các đố thượng, đố hạ được chặm khắc đơn sơ với những đường chỉ mộc mạc, không mang tính chất cầu kì. Sàn cầu được ghép bằng những tấm gỗ dày, rộng hơn 40cm.

Toàn bộ cây cầu có 28 cột, trong đó có 4 cột chính được cắm sâu dưới lòng sông, mỗi cột có đường kính trên 50cm. Trải qua thời gian dài, các cột chính đang bị bào mòn. Tôi thấy người dân nơi đây đã phải hàn các thanh thép xung quanh cột để bảo vệ cột. Tuy nhiên, để lưu giữ cây cầu này đến ngày hôm nay quả là một công trình độc đáo.

Theo bà Yến, đi dạo trên cầu đếm được 24 cột, gồm 12 cột cái, 12 cột thấp và bé hơn cột cái. Các cột bên trong cầu cũng bị bạc màu theo thời gian, điều đó càng chứng tỏ cây cầu đã được xây dựng từ rất lâu đời. Nhìn chung các cột, dầm, xà ngang, xà dọc, hoành, vì kèo được liên kết chặt chẽ với nhau; tạo thành 1 cây cầu gỗ chắc chắn, chịu được các cơn bão có sức gió giật trên cấp 10. Trên xà ngang cầu vẫn còn lưu giữ dòng chữ Nho ghi lại niên đại hình thành cầu lợp làng Kênh. Phải nói cây cầu lợp lá cọ của làng Kênh có tuổi đời 700 năm đẹp nhất Việt Nam bà Yến nói!

Trải qua hàng trăm năm mưa nắng, bão bùng, cùng những cuộc tao loạn của chiến tranh, cầu lợp làng Kênh dần xuống cấp và dân làng đã tu sửa lại nhiều lần nhưng vẫn giữ được nguyên vẹn.

Theo người dân nơi đây, sau nhiều lần trùng tu, sửa mái, ngày nay mái cầu được chuyển sang lợp bằng lá cọ thay cho lá bổi; toàn bộ các bẹ cọ được tếp chặt với vì kèo và được gia cố buộc lại bằng sợi mây, làm cho mái cầu càng chắc chắn, không lo gió bão làm hỏng.

Trải qua mấy trăm năm tồn tại, dầm mưa dãi nắng, bom đạn chiến tranh, cầu bổi làng Kênh từng được tu bổ nhiều lần với quy mô lớn. Anh Nguyễn Văn Huy 35 tuổi, một người dân của thế hệ trẻ thị trấn Cổ Lễ cho biết: Nam Định hiện còn lưu giữ 3 cây cầu lợp mái cổ theo kiểu kiến trúc “Thượng gia hạ kiều”. Trong đó, cầu Ngói chợ Lương và cầu Thượng Nông đã được công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia. Hiện tại, với giá trị về lịch sử, kiến trúc và văn hóa, nhân dân địa phương mong muốn các cấp chính quyền, các cơ quan chức năng tiến hành kiểm kê di tích, làm cơ sở khoa học tiến hành lập hồ sơ đề nghị Nhà nước công nhận cầu bổi làng Kênh là di tích lịch sử, văn hóa.