Nga sẽ rút khỏi UNCLOS?

Nga rút khỏi UNCLOS có thể gây ra những tác động đáng kể đối với các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.

>> Tranh chấp ở Biển Đông cần giải quyết theo UNCLOS 1982

Lý do của Nga

Sở dĩ Nga phải rút khỏi UNCLOS là do trong bối cảnh Nga đang đứng trước nhiều thách thức từ các nước phương Tây, trong đó có vấn đề tranh chấp lãnh thổ với Ukraine với sự hậu thuẫn của Mỹ và phương Tây thì Nga cho rằng các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đang tìm cách tuyên bố tuyến đường biển phương Bắc mang tính quốc tế, vì tầm quan trọng của nó đối với giao thông đường thủy từ châu Á sang châu Âu.

Vào năm 2012, Nga đã tuyên bố về vị thế của tuyến đường biển phương Bắc thông qua quyết định của Chính phủ Nga. Tuyến đường biển phương Bắc là một tuyến hàng hải đi qua vùng biển Bắc Cực, nối các cảng biển ở Bắc Âu và Bắc Á. Nga tuyên bố rằng tuyến đường biển phương Bắc là đường thủy xanh của Nga và có quyền kiểm soát và quản lý hoạt động trên tuyến đường này; đồng thời Nga cũng nhấn mạnh về việc tăng cường quân sự và an ninh trên tuyến đường biển phương Bắc, nhằm đảm bảo an toàn và bảo vệ quyền lợi của Nga trong khu vực này. Tuy nhiên, các quốc gia khác như Mỹ, Canada và EU quan điểm khác nhau về vị thế và quyền lợi trên tuyến đường biển phương Bắc và không đồng tình với quan điểm của Nga đưa ra. Do đó, với lý do bảo vệ lợi ích của mình ở Bắc Cực và tình hình quốc tế hiện nay, Nga có thể quyết định rút khỏi UNCLOS.

Mặc dù việc Nga rút khỏi UNCLOS vẫn chỉ là một giả định, nhưng nếu có bất kỳ lý do cụ thể nào khiến Nga muốn rút khỏi UNCLOS, đó có thể là do sự bất đồng về các quy định trong UNCLOS liên quan đến việc xác định ranh giới biển, tranh chấp với các quốc gia khác về quyền sở hữu tài nguyên biển, hoặc có thể liên quan đến các mục tiêu chính trị hoặc quyền lợi quốc gia. Tuy nhiên, những giả định này chỉ là nhận định mang tính chất dự báo, được phân tích, lập luận trên những thông tin cụ thể để xác nhận từ bất cứ các bên, thậm chí là Chính phủ hay các quan chức cấp cao trong quân đội Nga.

>> UNCLOS sẽ “sụp đổ” nếu Trung Quốc biến Biển Đông thành “ao nhà”

Việc Nga hay bất cứ quốc gia nào rút khỏi UNCLOS, họ sẽ phải thông báo trước một khoảng thời gian nhất định và sẽ mất nhiều năm để hoàn thành quá trình rút khỏi, đồng thời tạo ra một tiền lệ mới trong việc tham gia các định chế quốc tế.

Tác động khó lường

Nếu Nga rút khỏi UNCLOS, có thể gây ra các tác động đáng kể đối với thế giới, trong đó có Việt Nam, trên một số giác độ sau:

Thứ nhất là vấn đề phân định biên giới biển, vấn đề sẽ nghiêm trọng hơn khi đó là tuyến đường biển phương Bắc. Bởi vì, UNCLOS đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và công nhận các biên giới biển giữa các quốc gia. Khi Nga rút khỏi UNCLOS, việc xác định biên giới biển và quyền lợi trên biển sẽ trở nên mơ hồ và có thể gây ra các tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu tài nguyên và quyền đi qua tuyến đường biển quan trọng phương Bắc. Vấn đề này sẽ ít có tác động đến Việt Nam bởi Việt Nam và Nga không có chung đường biên giới biển.

Thứ hai là ảnh hưởng đến quyền lợi kinh tế. Bởi vì, UNCLOS cung cấp khung pháp lý cho việc khai thác tài nguyên biển, như dầu mỏ, khí đốt, cá và khoáng sản. Nga rút khỏi UNCLOS có thể làm mất đi quyền lợi kinh tế của nhiều quốc gia trên tuyến đường biển phương Bắc và ảnh hưởng đến quyền lợi của các quốc gia khác trong việc khai thác và vận chuyển tài nguyên đi qua vùng biển này. Điều này về cơ bản sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của Việt Nam trong vận chuyển hàng hóa từ các nước Châu Âu đến Việt Nam và ngược lại.

Thứ ba là ảnh hưởng đến hợp tác quốc tế. Bởi vì UNCLOS là một hiệp định quốc tế quan trọng nên Nga rút khỏi nó có thể ảnh hưởng đến hợp tác quốc tế và quan hệ ngoại giao của Nga cũng như các nước đối tác, các quốc gia khác có thể không tin tưởng và khó hợp tác với Nga trong các vấn đề liên quan đến biển và các vấn đề liên quan đến UNCLOS. Điều này sẽ ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của Việt Nam khi Nga không còn là thành viên của UNCLOS, nhất là trong quá trình Việt Nam sử dụng khung pháp lý của UNCLOS để giải quyết các tranh chấp chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán ở Biển Đông.

Thứ tư là tác động đến quyền lợi hàng hải và an ninh, bởi vì UNCLOS có quy định về quyền lợi hàng hải và an ninh trên biển. Nếu Nga rút khỏi UNCLOS, quyền lợi hàng hải và an ninh của Nga cũng như các quốc gia khác có thể bị ảnh hưởng và có thể dẫn đến gia tăng căng thẳng và tranh chấp vùng biển. Bên cạnh đó, điều này sẽ tác động bất lợi đến nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải tại các vùng biển quốc tế, trong đó có tuyến đường biển phương Bắc.

Trường hợp Nga thực sự rút khỏi UNCLOS trong tương lai, Nga sẽ phải hoàn thiện một số bước theo lộ trình mà UNCLOS đã quy định. Cụ thể: Thông báo: Quốc gia muốn rút khỏi UNCLOS phải thông báo cho Tổ chức Hàng hải quốc tế - International Maritime Organization - IMO và Tổ chức Liên hợp quốc - United Nations - UN về ý định rút khỏi công ước. Thông báo này thường được gửi bằng văn bản chính thức. Thời gian thông báo: UNCLOS yêu cầu quốc gia thông báo trước ít nhất là 01 năm trước khi rút khỏi hiệp định. Điều này cho phép các quốc gia khác và cộng đồng quốc tế có thời gian để đánh giá và phản ứng. Hoàn thành quá trình rút khỏi: Sau khi thông báo, quốc gia cần tuân thủ các quy định và quy trình trong UNCLOS để hoàn thành quá trình rút khỏi. Quá trình này có thể mất nhiều năm và quốc gia phải tuân thủ các quy định chính xác. Hiệu lực của việc rút khỏi: Sau khi hoàn thành quá trình rút khỏi, quốc gia không còn là thành viên của UNCLOS và không còn được áp dụng các quyền và nghĩa vụ của hiệp định này.