Nghị định về chống chuyển giá... và vướng mắc hạn chế chi phí lãi vay

Như Diễn đàn Doanh nghiệp đã thông tin: câu hỏi đặt ra là với hiện trạng kinh tế – xã hội của Việt Nam hiện nay thì có nên áp dụng quy định chống chuyển giá đối với giao dịch nội địa hay không?

Quy định hạn chế chi phí lãi vay sẽ tác động bất lợi đến việc hình thành các tập đoàn kinh tế tư nhân cũng như việc khuyến khích các tập đoàn kinh tế tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực nhiều rủi ro.

Đối với vấn đề hạn chế chi phí lãi vay tại Điều 8.3, các tác động của quy định này đã được phân tích tương đối đầy đủ khi ban hành Nghị định 68/2020/NĐ-CP và trong tờ trình, bản thuyết minh của dự thảo này.

Tuy nhiên, tại Điều 11.3 của Dự thảo (mới được bổ sung so với Nghị định 20) có quy định: “Mặc dù có các quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này, việc xác định tổng chi phí lãi vay được trừ khi xác định thuế thu nhập doanh nghiệp của doanh nghiệp có giao dịch liên kết được thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều 8 Nghị định này". Như vậy, cơ quan soạn thảo đã nhấn mạnh việc phải áp dụng quy định hạn chế chi phí lãi vay ngay cả đối với các giao dịch nội địa không có chênh lệch thuế suất và giao dịch của các doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa. Quy định này sẽ có một số vấn đề cần phân tích kỹ hơn:

Thứ nhất, quy định như vậy sẽ tác động bất lợi đến việc hình thành các tập đoàn kinh tế tư nhân cũng như việc khuyến khích các tập đoàn kinh tế tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực nhiều rủi ro. Thông thường, khi một tập đoàn muốn đầu tư vào lĩnh vực nhiều rủi ro như dự án sản xuất quy mô lớn, công ty mẹ tập đoàn sẽ đứng ra vay ngân hàng rồi cho công ty con vay lại. Do công ty con mới thành lập, lại kinh doanh trong lĩnh vực nhiều rủi ro nên các ngân hàng sẽ khó chấp nhận cấp tín dụng. Như vậy, việc hạn chế chi phí lãi vay với các giao dịch liên kết sẽ hạn chế hình thức cấp tín dụng này và từ đó gây khó khăn cho việc hình thành các tập đoàn kinh tế và cản trở các tập đoàn này đầu tư các dự án lớn.

Thứ hai, một số ý kiến cho rằng quy định hạn chế chi phí lãi vay thực hiện theo khuyến nghị của OECD về chống vốn mỏng, giúp bảo đảm an toàn cho hệ thống tài chính, tiền tệ, ngân hàng. Tuy nhiên, phạm vi áp dụng của Nghị định này lại chỉ bao gồm chi phí lãi vay từ các giao dịch liên kết chứ không áp dụng đối với các giao dịch vay trực tiếp từ ngân hàng. Do đó, quy định này sẽ khiến các doanh nghiệp phải vay trực tiếp ngân hàng thay vì vay thông qua công ty mẹ. Khi rủi ro xảy ra, các ngân hàng sẽ phải hứng chịu toàn bộ thay vì có công ty mẹ cùng chung tay giải quyết. Vô hình chung, quy định này lại gây thêm rủi ro cho hệ thống ngân hàng, đi ngược lại với mục tiêu giúp an toàn hệ thống tài chính, tiền tệ.

Đối với chống chuyển giá các giao dịch vay nợ, việc áp dụng trần chi phí lãi suất là tương đối cứng nhắc. Quy định này sẽ dẫn đến trường hợp có giao dịch vay nợ với lãi suất phù hợp, tương đương với các giao dịch độc lập nhưng vẫn không được coi là chi phí hợp lý toàn bộ vì lý do vượt trần chi phí lãi suất. Nhiều quốc gia khác vẫn áp dụng các nguyên tắc giao dịch độc lập (arm’s length) đối với giao dịch tài chính và cho phép doanh nghiệp chứng minh.

Với các phân tích trên, đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá, cân nhắc việc áp dụng quy định chống chuyển giá của Nghị định này đối với các giao dịch thuần tuý nội địa. Trong trường hợp thấy rằng các lợi ích thu được từ việc áp dụng quy định này đối với giao dịch nội địa không lớn hơn tác động tiêu cực thì cần có quy định loại trừ. Trong trường hợp giải trình rõ được lợi ích của việc chống chuyển giá đối với giao dịch liên kết nội địa thì mới đưa vào Nghị định. Đối với giao dịch vay nợ giữa các doanh nghiệp liên kết nội địa thì đề nghị cơ quan soạn thảo cho phép doanh nghiệp áp dụng nguyên tắc chứng minh giao dịch độc lập mà không giới hạn trần chi phí lãi vay.