Gửi bình luận
Mỹ dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump dường như đang bỏ qua một cuộc đua nhiên liệu hydro xanh thông qua một loạt cắt giảm ngân sách lớn.
Hydro xanh – loại nhiên liệu được sản xuất bằng cách sử dụng năng lượng tái tạo để điện phân nước, tách hydro và oxy – từ lâu được xem là “chìa khóa vàng” giúp ngành công nghiệp nặng và vận tải biển giảm phát thải.
Tuy nhiên, quá trình phát triển công nghệ này đòi hỏi đầu tư lớn, chính sách ổn định và cam kết dài hạn. Trong khi châu Âu, Trung Quốc và Nhật Bản đang coi đây là trọng tâm chiến lược, Mỹ lại đang tỏ ra chùn bước.
Tuần đầu tháng 10, Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) thông báo hủy khoản tài trợ trị giá 2,2 tỷ USD dành cho hai trung tâm hydro xanh ở bờ Tây – vốn được phê duyệt dưới thời Tổng thống Joe Biden. Quyết định này nằm trong danh sách hơn 220 dự án năng lượng sạch bị cắt giảm giữa bối cảnh chính phủ tạm ngừng hoạt động.
Sự thay đổi đột ngột khiến giới chuyên gia lo ngại rằng Mỹ đang đánh mất lợi thế cạnh tranh trong một lĩnh vực mà nước này từng được kỳ vọng sẽ dẫn đầu.
Beth Trask thuộc Quỹ Bảo vệ Môi trường (EDF) cho rằng việc cắt giảm tài trợ và ưu đãi thuế cho hydro xanh đang khiến Mỹ chậm lại, nhường vị thế dẫn đầu cho các khu vực khác.
Bên cạnh việc hủy bỏ các dự án trung tâm, DOE cũng ngừng cấp nhiều gói hỗ trợ cho các nhà sản xuất thiết bị điện phân – công nghệ cốt lõi để tạo ra hydro xanh.
Trong khi đó, Đạo luật thuế mới của chính quyền Trump rút ngắn thời hạn hưởng ưu đãi cho các dự án hydro từ năm 2032 xuống còn 2027, làm nhiều doanh nghiệp không kịp đáp ứng điều kiện đầu tư.
Tác động của chính sách đã nhanh chóng lan rộng. Một số tập đoàn quốc tế như Fortescue (Australia) tuyên bố rút khỏi dự án hydro xanh tại Arizona, viện dẫn “môi trường chính sách không ổn định”. Đồng thời, việc áp thuế nhập khẩu linh kiện thiết bị điện phân càng làm chi phí sản xuất tại Mỹ tăng cao, đẩy nhiều doanh nghiệp vào thế phòng thủ.
Trong khi Washington giảm bớt sự quan tâm tới năng lượng mới, Bắc Kinh lại đang tăng tốc. Từ năm 2022, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) đã công bố kế hoạch quốc gia về hydro, đặt mục tiêu xây dựng công suất sản xuất 100.000 tấn hydro xanh mỗi năm vào 2025.
Theo dự báo của BloombergNEF, Trung Quốc sẽ không chỉ đạt mà còn vượt gấp đôi con số này khi hàng loạt doanh nghiệp Nhà nước đua nhau triển khai dự án.
Đến nay, gần 60% thiết bị điện phân trên thế giới được sản xuất tại Trung Quốc. Các nhà phân tích cho biết các công ty Trung Quốc đang ngày càng cải thiện về chất lượng và giảm mạnh giá thành, khiến sản phẩm nội địa chiếm ưu thế không chỉ trong nước mà còn ở thị trường quốc tế.
BloombergNEF dự đoán thị phần xuất khẩu của Trung Quốc trong lĩnh vực này có thể tăng gấp đôi lên 12% vào cuối năm nay. Đáng chú ý, nhà máy hydro xanh lớn nhất đang xây dựng tại Mỹ cũng sử dụng công nghệ của Trung Quốc.
Chính phủ Trung Quốc tiếp tục phát tín hiệu ủng hộ mạnh mẽ hơn nữa. Tháng 6 năm nay, Cục Năng lượng Quốc gia nước này khởi động chương trình thí điểm hydro xanh toàn quốc, yêu cầu các địa phương đẩy nhanh việc triển khai dự án trong nhiều lĩnh vực, từ giao thông, sản xuất thép đến điện hóa công nghiệp.
Bằng cách tận dụng dư thừa năng lượng tái tạo, Trung Quốc có khả năng giảm đáng kể chi phí sản xuất, mở rộng quy mô và tiến gần hơn đến mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng sạch của thế giới.
Không chỉ Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU) đã đặt ra nhiều mục tiêu lớn trong chiến lược hydro xanh, dù quá trình triển khai gặp không ít hạn chế. Khối này đặt mục tiêu sản xuất 10 triệu tấn hydro tái tạo nội địa và nhập khẩu thêm 10 triệu tấn vào năm 2030, cũng như lắp đặt 40 GW thiết bị điện phân vào cùng thời điểm.
Ở châu Á, Nhật Bản là một trong những quốc gia sớm định hướng trở thành “xã hội hydrogen”. Vào năm 2024, chính phủ Nhật đã công bố gói hỗ trợ trị giá 21 tỷ USD cho hydrogen sạch trong khoảng 15 năm. Ai Cập cũng đặt mục tiêu thu hút 40 tỷ USD đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo và hydrogen xanh trong khu vực kinh tế kênh đào Suez vào năm ngoái.
Theo chuyên gia Milo McBride của Viện Carnegie, Trung Quốc đang có lợi thế rõ rệt nhờ năng lực sản xuất quy mô lớn và chi phí năng lượng thấp. Trong khi đó, việc Mỹ rút lại các ưu đãi khiến chi phí phát triển dự án hydro xanh tại nước này tăng lên đáng kể, làm nản lòng nhà đầu tư.
Sự chững lại của Mỹ diễn ra đúng thời điểm thế giới đang tăng tốc cho mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Theo BloombergNEF, toàn cầu sẽ cần tới 367 triệu tấn hydro xanh mỗi năm để đạt mục tiêu này – con số khổng lồ so với sản lượng chưa tới 250.000 tấn năm 2024.
Với việc giảm cam kết tài chính và chính sách, Mỹ không chỉ mất cơ hội dẫn đầu về công nghệ mà còn có nguy cơ lệ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, trong đó phần lớn đến từ Trung Quốc và Đức. Đây là nghịch lý đáng lo ngại, bởi Washington từng đặt cược lớn vào năng lượng sạch như một trụ cột trong chiến lược phục hồi kinh tế và cạnh tranh công nghệ với Bắc Kinh.
Một số chuyên gia cho rằng Mỹ vẫn có thể duy trì lợi thế trong hydro “xanh lam” – loại hydro được sản xuất từ khí tự nhiên kết hợp công nghệ thu hồi carbon – nhờ nguồn khí tự nhiên dồi dào và chi phí thấp. Tuy nhiên, hydro xanh lam bị giới môi trường chỉ trích vì nguy cơ rò rỉ khí metan, khiến nó khó được xem là giải pháp bền vững lâu dài.
Hiện chính quyền Trump vẫn giữ nguyên tài trợ cho 5 trung tâm nghiên cứu hydro xanh lam, song không loại trừ khả năng các dự án này cũng sẽ bị cắt giảm trong thời gian tới. Theo nhà phân tích Payal Kaur của BloombergNEF, với lĩnh vực thiết bị điện phân cho hydro xanh, cánh cửa đang dần khép lại.
Mỹ từng là quốc gia đi đầu trong nghiên cứu năng lượng sạch, nhưng sự thiếu nhất quán về chính sách đang khiến nước này mất dần vị thế. Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục mở rộng chuỗi cung ứng toàn cầu cho các công nghệ xanh – từ tấm pin mặt trời, tua-bin gió, xe điện đến pin lưu trữ – với kim ngạch xuất khẩu thiết bị năng lượng sạch đạt 120 tỷ USD chỉ trong bảy tháng đầu năm 2025.
