Những “cánh cửa ngầm” phía sau các gói thầu nghìn tỷ: Vụ án Phúc Sơn chỉ là bề nổi

Hàng chục nghìn tỷ đồng ngân sách Nhà nước đã chảy vào các dự án đấu thầu với quy trình tưởng chừng chặt chẽ nhưng thực chất lại tồn tại nhiều lỗ hổng. Vụ án xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn và các đơn vị liên quan chính là một ví dụ điển hình, phơi bày cách thức các nhóm lợi ích “bắt tay” để thao túng đấu thầu, đẩy giá dự toán lên cao và chiếm đoạt tài sản công.

41 bị can đối diện công lý – liệu có đủ răn đe?

Theo kết luận điều tra, nhà thầu thi công đã có dấu hiệu móc ngoặc với chủ đầu tư để tiếp cận trước thông tin gói thầu. Nhờ đó, doanh nghiệp này có thể chào thầu với mức giá sát giá dự toán – một kịch bản quen thuộc trong các vụ đấu thầu bị thao túng. Kết quả là, dù qua quy trình đấu thầu công khai, nhưng thực chất chỉ có một số ít doanh nghiệp “thân hữu” được hưởng lợi, trong khi ngân sách Nhà nước bị bòn rút một cách tinh vi.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thất thoát tài sản Nhà nước là việc xây dựng dự toán không sát với thực tế. Theo cơ quan điều tra, chủ đầu tư đã sử dụng đơn giá nguyên vật liệu theo công bố của các bộ, ngành địa phương mà không quan tâm đến giá thực tế trên thị trường. Điều này khiến chi phí dự toán bị đẩy lên cao, tạo ra khoảng chênh lệch lớn giữa giá trị thực và giá trị trên giấy tờ.

Không chỉ vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, việc lập dự toán theo kiểu “công bố một đằng, thực tế một nẻo” là kẽ hở để các nhóm lợi ích trục lợi. Khi dự toán bị thổi phồng, nhà thầu có cơ hội nâng khống giá vật tư, nhân công và các chi phí khác mà không bị phát hiện. Đến khi kiểm toán vào cuộc, ngân sách Nhà nước đã bị rút ruột hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng.

Trước những sai phạm nghiêm trọng trong vụ án này, cơ quan điều tra đã đề nghị truy tố 41 bị can liên quan, trong đó có nhiều quan chức, lãnh đạo doanh nghiệp. Các bị can bị cáo buộc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để thao túng đấu thầu, vi phạm quy định về quản lý đầu tư công và gây thất thoát ngân sách Nhà nước.

Dù việc khởi tố là một tín hiệu tích cực trong cuộc chiến chống tham nhũng, nhưng dư luận vẫn đặt câu hỏi: Liệu đây có phải là vụ việc cá biệt, hay chỉ là một phần của mạng lưới trục lợi khổng lồ trong các dự án đấu thầu? Nếu không có biện pháp mạnh mẽ hơn, những vụ án như Phúc Sơn có thể vẫn tiếp diễn dưới những hình thức tinh vi hơn.

“Siết” quản lý để “chặn” lợi ích nhóm

Từ vụ án này, các chuyên gia cho rằng, để ngăn chặn thất thoát ngân sách, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, cụ thể:

Thứ nhất, cần minh bạch hóa quy trình đấu thầu: Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, áp dụng đấu thầu điện tử nhằm giảm thiểu nguy cơ thông đồng, móc ngoặc.

Thứ hai, siết chặt giám sát lập dự toán: Các đơn vị lập dự toán phải căn cứ vào giá thị trường thực tế thay vì sử dụng đơn giá do các bộ, ngành công bố một cách máy móc.

Thứ ba, tăng cường kiểm tra, xử lý trách nhiệm: Khi xảy ra sai phạm, không chỉ doanh nghiệp mà cả những cá nhân, tổ chức liên quan cũng cần bị xử lý nghiêm minh để tạo tính răn đe.

Thứ tư, giám sát độc lập: Cần có sự tham gia của các tổ chức kiểm toán độc lập nhằm đảm bảo tính khách quan trong quá trình thẩm định và phê duyệt các dự án đầu tư công.

Không thể phủ nhận rằng vụ án Phúc Sơn chỉ là một trong nhiều trường hợp tiêu biểu của tình trạng trục lợi từ ngân sách thông qua đấu thầu. Nếu không có sự vào cuộc quyết liệt và triệt để, những "cánh cửa ngầm" phía sau các gói thầu nghìn tỷ vẫn sẽ tiếp tục hoạt động, khiến ngân sách Nhà nước thất thoát và làm suy yếu niềm tin của xã hội vào hệ thống quản lý công.

Cần phải nói thêm rằng, những vụ án lớn như Phúc Sơn không chỉ là bài kiểm tra đối với tính nghiêm minh của pháp luật mà còn là cơ hội để chấn chỉnh kỷ cương, siết chặt quản lý và củng cố niềm tin của nhân dân. Nếu không có những biện pháp mạnh mẽ, nguy cơ thất thoát ngân sách vẫn sẽ tiếp diễn, gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế và môi trường đầu tư.

Thiết nghĩ, đây là lúc cần đến sự vào cuộc đồng bộ, kiên quyết từ các cơ quan chức năng để đảm bảo rằng những “cánh cửa ngầm” trong đấu thầu sẽ không còn cơ hội tồn tại.